Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
"Parçalanabilir ilahî birlik, tasavvufa olduğu gibi taşınarak ‘kesrette vahdet’ olarak Müslümanların zihnine sokulmuştu; bu gerçeği birazdan çok daha açık ve somut bir şekilde ‘vahdet’ül vücud’ olarak görecektik."
Yahudi kadınların liderlik ettiği feminizmin inanç bazlı zihinsel düzlemden çıkışın anahtarlarını verecek olan bu sorular dizininden sonra, yine geriye doğru bir adım atılacak ve teolojik köken zorunluluğu biraz daha zayıflatılmış olarak öne çıkarılacaktı.
Düşünür, feminist Yahudi kadınların inançlarına ve diğer inançlara bahşettikleri bir lütuftu bu:
“Feminist çalışmaların çoğu, Yahudi geleneğinin erkekler tarafından inşa edildiğini ve kadınlar tarafından parçalanıp yeniden inşa edilebileceğini varsayarken, birçok feminist düşünür otorite ve yöntem meseleleri üzerine bilinçli bir şekilde kafa yormuştur. Ellen Umansky, Yahudi feminist teolojisinin "Yahudi geçmişinden imgeler ve anlatılarla" ve ilahiyatçının deneyimleriyle karşılaşmanın sonucunda ortaya çıkan" duyarlı bir teoloji olması gerektiğini savunur. Bu teoloji, neyin gerçekten Yahudi olduğunu önceden tanımlamak yerine, geleneğin kaynakları ve temel kategorileri ile ilahiyatçının öznel tepkileri arasında diyaloğa izin vermelidir.”
Fakat Shalvi/ Hyman Yahudi Kadınlar Ansiklopedisi’ndeki bu maddenin yazarı, diğer kadınların bir adım geri atmalarına izin verirken, kendisi hep ‘iki adım ileri atan’ olarak öne çıkmayı tercih ediyordu:
“Judith Plaskow da geleneğin malzemeleriyle boğuşmanın önemini vurgular, ancak "kadın deneyimi" kavramını feministlerin Yahudiliğe dışarıdan getirdiği yıkıcı bir ilke olarak görür. Kadınların tam Yahudi ve tam birey olduğu ısrarı, çağdaş feminizmden gelen ve erkeklerin normatif Yahudiler ve normatif insanlar olduğu bir geleneğin birçok varsayımına meydan okuyan bir anlayıştır. Kadınların tam insanlığı varsayımıyla yola çıkan feministler, nihayetinde köklerini Yahudi metinlerine değil, daha fazla adalet ve kapsayıcılık ve geleneğin dönüşümü için mücadele eden Yahudi topluluklarına dayandırırlar.”
Derken, Yahudi kadınların Lilith vc Şekina olma çabalarının örtülerek bütün Yahudilere mal edilmesi gerektiğini ve başarının böyle elde edileceğini iddia ediyordu hep ‘iki adım ileri atan’ olarak rol alan Plaskow ve hemen karşısına ‘bir geri adım atan’ başka bir Yahudi kadını alıyordu:
“Rachel Adler, "kadın deneyimi" ile "özgün Yahudilik" arasındaki her türlü ikiliği reddeder ve bu kategorilerin buluştuğu yer olarak pratiğe odaklanır. Yahudi feminizminin pratik kaygılara odaklandığını, çünkü "hukuk, ritüel ve çalışmanın Yahudiliğin kurucu faaliyetleri" olduğunu söyler. Kadınların bu faaliyetlere tam anlamıyla katılmaları, aynı zamanda androsantrik yapıları ve metinleri eleştirme ve dönüştürmeleri gerekir. Yahudi feminist bir yöntem, geleneğin malzemelerinden yararlanarak ve aynı zamanda toplumsal cinsiyet adaletsizliğine meydan okuyarak teoloji, Halakhah ve etik, ayin ve metinsel yorumlama arasında var olan akışkan sınırları yansıtmalıdır."
Ve sonra hemen ‘bir geri adım atan’ başka bir Yahudi kadınını karşımıza çıkarıyordu:
“Tamar Ross, otorite meselesinin halakhik bağlamda ortaya çıkışına odaklanarak, Halakhah’ın hem esnekliğini hem de mutlak doğasını onaylar ve halakhik değişime kademeli bir yaklaşım gerektiğini savunur. Gelenekte gelişigüzel veya toptan değiştirilemeyecek bir iç mantık olduğu için, kadınların halakhik bir çerçeve içinde yaşamak için yaratıcı yeni yollar bulmaları ve halakhik adaletsizlikler gibi görünen durumlara getirdikleri çözümlerin bazılarının "sonunda kurumsallaşacağına ve halakhik müzakerede gerçek bir etken[ler] olarak tanınacağına” güvenmeleri gerekir.”
Bu, insan, kadın ve Yahudi kadın psikolojisine tamamen vakıf olan tehlikeli bir bilincin ürettiği, bütün Yahudi kadınların kontrol altına alınma stratejisiydi, iki adım ileri bir adım geri kurgusu amacına ulaşmıştı, hedefteki Yahudi kadın artık sonraki ‘Şekina’ adımına hazırdı, bu adımı da yine iki Yahudi kadın atacaktı:
“Yukarıdaki tartışmada bazı isimlerin düzenli olarak yeniden ortaya çıkmasının da gösterdiği gibi, Yahudi feminist teolojisine, bu alanda çalışan az sayıdaki kadını tartışarak ve belirli temaları keşfederek yaklaşmak mümkündür.” der Judith Plaskow. “Çalışmaları Yahudi feminist teolojisinde teori ve pratik arasındaki yakın ilişkiye mükemmel bir örnek teşkil eden iki düşünür Lynn Gottlieb ve Marcia Falk'tır. Gottlieb, New Mexico, Albuquerque'deki Congregation Nahalat Shalom'un lideri olan ve uzun yıllardır feminist midraş ve ritüel yaratan bir haham ve performans sanatçısıdır. Kitabı, She Who Dwells Within: A Feminist Vision of a Renewed Judaism (İçinde Yaşayan Kadın: Yenilenmiş Bir Yahudiliğin Feminist Vizyonu) adlı kitabı, daha önceki çalışmalarını tanımlamakta ve onlara teolojik bir temel sağlamaktadır. “İçinde yaşayan kadın” Yahudi mistisizminde Tanrı'nın dişil varlığı olan Şekina'yaa atıfta bulunur. Şekina imgesi Gottlieb'in teolojisinin merkezinde yer alır, ancak Şekina anlayışını gelenekte mevcut olan imge repertuarıyla sınırlamaz. Kenan ve Hint edebiyatlarından cesurca yararlanarak, Şekina'yı bir metafor seli kullanarak çağırır: Kuş Kadın, Ejderha Kadın, Cennetin Kraliçesi, Hayat Ağacı, görünmez ağ ve diğerleri.”
Tasavvufun, Müslümanlara ‘bir ben vardır bende benden içeru’ safsatasıyla indirgenmiş ve meşrulaştırılmış, ‘ene’l hak’ zırvalığı ile de zirveye tırmanan tanrılık/tanrıçalık iddiasının kabalist kökleri belirgin bir şekilde görünüyordu artık:
“Gottlieb'in kitabının birbirini takip eden bölümlerinde ele aldığı kadın hikayeleri, törenler ve sosyal adalet eylemleri, Şekina ile bağlantı kurmanın, eve dönmenin ve onun varlığını kabul ederek sorumlu bir şekilde yaşamanın yollarıdır. Feministler, kadınların hikayelerini Kutsal Kitap'taki anlatıya periferik değil de merkeziymiş gibi anlatarak, Torah’a yeni bir anlam kazandıran kadınların hayatlarının kutsal bir anlatısı olan “Torat Ha-Şekina’yı kurtarır ve icat ederler. Mişkan ya da taşınabilir bir mabedin yaratılması, yeni ayın kutlanması ve kadınların hayatlarındaki çeşitli geçişlerin işaretlenmesi gibi törenler Şekina için bir mesken yaratır ve kadınların Şekina'nın içlerinde nasıl yaşadığını fark etmelerini ve takdir etmelerini sağlar. Bir eko-kaşrut (ya da eko-koşer) sistemi geliştirerek dünyanın bedenine saygı duymayı öğrenmek ve yaşamın her alanında adalet ve şiddetsizlik peşinde koşmak, hem Şekina'yı hem de ilahi birliğin parçası olan tüm varlıkların birbiriyle ilişkisini onurlandırmanın yollarıdır.”
Parçalanabilir ilahî birlik, tasavvufa olduğu gibi taşınarak ‘kesrette vahdet’ olarak Müslümanların zihnine sokulmuştu; bu gerçeği birazdan çok daha açık ve somut bir şekilde ‘vahdet’ül vücud’ olarak görecektik.
Yahudi erkek kabalistlerin (ve sufizm şeyhlerinin) ruhlarındaki erkek tanrıya (ya da tanrılara) karşı eşitlik iddiasındaki Yahudi kadın kabalistlerde dişi tanrı, yani Şekina yaratma ya da bir tek Şekina varsa ona kendi içlerinde bir ev yaratma çabaları dikkate alındığında, kabalist feminizmin etkisinde kalan İslamcı kadınlarda asla rastlanılmayan, Sufizm’in, Yahudileştirilmiş, ezik, kişiliksiz, aşağılanmış ve seks kölesi haline getirilmiş kadınlarında da gündeme bile gelmeyen bu arayışın bana sordurduğu sordurduğu tuhaf sorular vardı:
‘Her Yahudi kadın kendi Şekinasını mı yaratıyor? Her Yahudi kadın kendi içinde bir Şekina yaratıyorsa, sayısız tanrıça olması Yahudi kadınlara ne gibi ayrıcalık sağlamış olacak? Yahudi kadın ölünce yarattığı tanrıça da mı ölecek? Ya da her Yahudi kadının içine girecek olan tek tanrıça Şekina, bölünebilir bir şey olarak, her bir parçası bütünden bağımsız sayısız tanrıçaya ayrışarak mı her bir feminist Yahudi kadının içinde ikamet edecek? Eğer öyle olacaksa nasıl bir tek tanrıçadan bahsedilecek? Ve her Yahudi kadının ölümü aynı zamanda içindeki kopya/parça tanrıçanın evsiz kalması anlamına gelmeyecek mi? Evsiz bir tanrıça evsiz bir insan gibi sokaklarda mı kalacak? Yahudi kadınlar doğurduğunda içlerindeki tanrıça çocuklarına da geçecek mi? Tasavvufun şeyhlerinin erkek çocuklarının ya da Afrika gibi bazı kıtalarda erkek çocuk sahibi olmayan şeyhlerin kızlarının, şeyh babaları öldükten sonra taşıdıkları kutsal/mübarek kandan dolayı onun yerine geçmeleri sonrası yaşanan kargaşa nasıl çözülecekti? Şeyh babanın içinde bulunan tek tanrı birden fazla erkek ya da kız çocuğuna geçerken bölünebilir mi? Ya da şeyh babadan kızına ya da kızlarına geçen hangi cinsten bir tanrıdır; eril mi dişil mi? Eğer erkek şeyhten kızına/kızlarına geçen dişi bir tanrı ise erkek şeyhin içinde erkek ve dişi iki tanrı mı vardı? Erkek ve tek tanrı ise cinsiyet değiştirerek mi kızına geçerek onu dişi tanrı- tanrıça, yani Şekina yapmaktaydı? Ya da herkes kendi cinsiyetine göre içinde bir tanrı mı yaratıyordu? Tanrı yaratmanın zamanı, bir şeyhin öldüğü zaman mıydı? Şeyhlerin ölmediği, müritlerini gözlediği, koruduğu ve cezalandırdığı iddia edildiğine göre, ölen şeyhlerin içlerindeki kutsal güç nasıl nesilden nesile geçecekti ve şeyhlerin çocukları nasıl kendi tanrılarını yaratabileceklerdi?’
Bu soruları sorarken kahkahalarla gülmemek için kendimi zor tutuyordum. Keşke bu iddia sahipleri ile tek tek sohbet etme imkanımız olsaydı da bu sorulardan daha fazlasını onlara sorarak nasıl aşağılık birer şeytana dönüştüklerini kendilerine kanıtlasaydım, diye düşünüyordum. Yalanlarla yürüdüklerini çok iyi bilen iki yüzlü yaratıklardı bunlar; benimle asla böyle bir sohbete girmezlerdi; çünkü sorularıma verecek cevap bulamazlardı.
‘Tanrı yaratmak’ çok aptalca bir cümleydi, zerre kadar akıl yürütme becerisi gelişmiş biri böyle bir cümle kuramazdı, ama lanetlenmiş Şeytan, Yahudilere bunu söyletmiş ve onlardan da bu aptallığı kabala, tasavvuf, mistisizm, teozofi gibi araçlarla İslam dahil bütün inanç sistemlerine sokmalarını istemişti. Yaratılan bir şeye ‘tanrı’ mı denirdi? Hiçbir şey yaratamayan yaratılmış bir varlık olarak insan, her şeyi yaratan bir tanrı mı yaratacaktı?
Sıkıntı
Takip et: @SonsuzArk
Takip et: Next Sosyal @seckin_deniz
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.