Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
A BRICS Threat to the Dollar?
"Doların küresel finans sistemindeki rolüne yönelik algılanan tehditler yeni değil; 1980'lerden bu yana sık sık karşılaşılan bir durum. Ancak rakipler kendi tasarrufları için dolara inandırıcı bir alternatif bulana kadar, doların hakimiyetinden şüphe duyulmayacaktır."
Rusya'nın Ukrayna'daki savaşı, Vladimir Putin ve Xi Jinping'in Moskova'daki son görüşmesi ve Çin'in İran ile Suudi Arabistan arasında diplomatik bir yakınlaşmaya aracılık etmedeki görünür başarısı, ABD'nin küresel üstünlüğüne ve özellikle de ABD dolarına yönelik tehditlerle ilgili söylemleri yeniden alevlendirdi.
BRICS'in (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) geleceğini değerlendiren son Global Policy makaleme gelen yanıtlarda bu tür yorumlarla karşılaştım. Grup şu anda İran ve Suudi Arabistan gibi ülkeleri de içine alacak bir genişlemeyi değerlendiriyor ve üyelik kriterleri ve kendi Yeni Kalkınma Bankası'nın rolü hakkında soruları gündeme getiriyor. Ancak daha büyük ve daha etkili bir BRICS-Plus gerçekten de dolar için risk oluşturur mu?
Doların küresel finans sistemindeki rolüne yönelik algılanan tehditler yeni değil; kariyerime başladığım 1980'li yıllardan bu yana sık sık karşılaştığım bir durum. Açıkçası, ABD'nin dünyanın en büyük ekonomisi olmaktan çıkacağı bir zaman gelirse, doların statüsü sorgulanacaktır. Aynı durum yirminci yüzyılın ilk yarısında İngiliz Sterlini için de geçerliydi (ancak İngiliz Sterlini, Birleşik Krallık'ın ekonomik olarak geçilmesinden çok sonrasına kadar küresel konumunu kaybetmemişti).
Dünyanın ana rezerv para birimini çıkarmanın getirdiği tüm ek sorumluluklar göz önüne alındığında, doların işlevsiz hale gelmesi ABD için mutlaka kötü bir şey olmayacaktır. ABD'nin artık eskisi kadar baskın olmadığı bir küresel ekonomide, diğer herkesin Amerikan para sistemine ve Federal Rezerv'in ülke içinde yönlendirilen önceliklerine bu kadar bağımlı olması uygun değildir. Diğer ekonomiler kendi para birimlerinin, para politikalarının ve ticaret modellerinin ABD'ninkilerden bu kadar etkilenmemesini tercih ederler.
Ancak ABD'yi dışlayan bir yükselen güçler grubunun kendisi için daha yüksek hedefleri olması, ABD merkezli finans sistemi için bir şey ifade etmiyor. Ne de olsa BRICS ve potansiyel BRICS-Plus ülkeleri kendi başlarına pek çok önemli zorlukla karşı karşıyalar ve sembolik açıklamalar yapmanın ötesinde birlikte neyi başarmayı umdukları açık değil. En önemlisi de grubun en önemli ekonomileri olan Çin ve Hindistan'ın nadiren işbirliği yapan ezeli rakipler olması. Bu durum değişene kadar BRICS'in ya da hatta genişletilmiş bir grubun dolara karşı ciddi bir meydan okumada bulunabileceğini düşünmek hayalcilik olur.
Dünyanın açık ara en kalabalık iki ülkesi olan Çin ve Hindistan arasındaki işbirliği eksikliği karşısında sık sık umutsuzluğa kapılıyorum. Aralarındaki tarihi husumeti aşıp ticareti genişletmek ve sağlık tehditleri ve iklim değişikliği gibi sorunlarla mücadele etmek için iddialı bir ortak gündem geliştirebilirlerse, mali ve parasal statükoya BRICS güdümlü bir meydan okuma fikri sadece makul değil, aynı zamanda yakın bir ihtimal haline gelecektir.
Bu ruhla, uzun zamandır Çin'in ilk adımı atarak Hindistan'ı kendi imzasını taşıyan Kuşak ve Yol Girişimi'nin unsurlarını birlikte tasarlamaya davet etmesi gerektiğini savunuyorum. Kuşak ve Yol Girişimi'nin ulus ötesi altyapı yatırımlarına ilişkin iddialı gündeminin Hindistan ile işbirliği içinde hayata geçirilmesi Asya'ya ve ötesine çok daha güçlü ve kalıcı bir katkı sağlayacaktır. Aksi takdirde Kuşak ve Yol Girişimi, esasen Çin'in tercihlerini başkalarına dayatmak için var olan dar kapsamlı bir Çin girişimi olarak kalacaktır.
Suudi Arabistan ve İran'ın potansiyel katılımı da benzer uyarıları beraberinde getiriyor. Evet, iki büyük petrol üreticisinin (Rusya'ya ek olarak) devreye girmesi, petrolün bir kısmının dolar dışındaki para birimleriyle fiyatlandırılması olasılığını arttırıyor. Ancak doları saf dışı bırakmak açık, gerçekten paylaşılan ve derinden benimsenen bir hedef olmadıkça, bu tür faturalama değişiklikleri sadece niş finans yazarları için heyecan verici olacaktır. Petrolün neden yakında yeni bir para birimiyle fiyatlandırılabileceğine dair argümanları duyduğum zamanların sayısını unuttum. Önce Alman Markı olacaktı, sonra yen, sonra da euro. Hala dolar.
Son olarak ve en önemlisi, herhangi bir BRICS (veya BRICS-Plus) üyesinin dolara karşı stratejik bir meydan okuma oluşturabilmesi için, yabancı ve yerli tasarruf sahiplerinin ve yatırımcıların kendi para birimi cinsinden varlıkları ne zaman alıp satacaklarına kendilerinin karar vermesine izin vermesi, hatta bunu teşvik etmesi gerekir. Bu da Çin'in rutin olarak uyguladığı türden sermaye kontrollerinin olmaması anlamına gelmektedir. BRICS ve potansiyel BRICS-Plus ülkeleri kendi tasarrufları için dolara güvenilir bir alternatif bulana kadar, doların hakimiyetinden şüphe duyulmayacaktır.
Jim O'Neill, Londra, 13 Nisan 2023, Project Syndicate
(Goldman Sachs Asset Management'ın eski başkanı ve eski bir Birleşik Krallık hazine bakanı olan Jim O'Neill, Pan-Avrupa Sağlık ve Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu üyesidir.)
Seçkin Deniz, 28.04.2023, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.