Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Sonsuz Ark'ın Notu:
Çevirisini yayınladığımız analiz, Eurofound Çalışma Hayatı Birimi'nde araştırma yöneticisi Franz Eiffe ve Eurofound'un Çalışma Hayatı Birimi araştırma görevlisi Karel Fric'in ortak çalışmasıdır ve Avrupa'da yaşlanan işgücüne odaklanmaktadır.
Seçkin Deniz, 03.07.2025, Sonsuz Ark 
Europe Must Adapt to Its Ageing Workforce
"Kıtanın doğum oranları düştükçe ve nüfusu yaşlandıkça, politikacılar deneyimli çalışanları elinde tutma ve işyerlerini yaşlı nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde uyarlama gibi acil bir görevle karşı karşıya kalıyor."
Avrupa önemli bir demografik dönüşümle karşı karşıya. Nüfuslar yaşlanıyor ve doğal düşüş net göçle ancak kısmen telafi ediliyor. Bu değişim işgücü piyasalarında baskı yaratıyor, kıtlık tehdidi yaratıyor ve bebek patlaması nesli emekli oldukça emeklilik sistemlerini zorluyor. Bunu fark eden Avrupalı politikacılar son yirmi yıldır giderek daha uzun çalışma hayatlarını teşvik etmeye odaklandılar.
Bu, uyarlanabilir çalışma ortamları ve kuşaklar arası adaleti savunan AB ilkeleriyle uyumludur. Önlemler arasında çoğu Üye Devlette yasal emeklilik yaşlarını yükseltmek ve erken emeklilik erişimini sınırlamak gibi emeklilik sistemlerinde değişiklikler yer aldı. Emeklilik yaşlarını yükseltmek genellikle politik olarak tartışmalı bir önlem olduğu kanıtlandı.
Ancak, çalışma hayatını uzatmak yalnızca yasal değişikliklerden daha karmaşıktır. Yaşlı bireyler için tutumları, işyeri uygulamalarını ve iş kalitesini ele alan kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. Yakın zamanda yapılan bir Eurofound analizi, istihdam eğilimlerini, iş kalitesi eşitsizliklerini ve yaşlı çalışanlar arasındaki farklılıkları inceleyerek bu karmaşıklığın altını çiziyor. Temel amaç, yaşlı insanları meşgul tutmak için etkili stratejiler belirlemek, etkinleştirici ve motive edici faktörleri ve paydaşların yaşa uygun ortamları teşvik etmede oynayabilecekleri rolü araştırmaktır.
Önemli ilerleme kaydedildi. İşgücü piyasasında aktif olan 55 yaş ve üzeri çalışanların sayısı 2010'da 24 milyondan 2024'e kadar 40 milyonun üzerine çıkarak istikrarlı bir şekilde arttı. Bu grubun istihdam oranı, emeklilik reformları, artan yaşam beklentisi ve daha iyi sağlık sayesinde 2010 ile 2024 arasında yüzde 20'den fazla arttı.
Buna rağmen zorluklar devam ediyor. Yaşlı çalışanlar, orta kariyerli çalışanlara göre 13,5 puan daha yüksek oranda uzun vadeli işsizlik riskiyle karşı karşıya. İşsiz kaldıklarında yeni pozisyon bulmaları daha uzun sürüyor ve bu da potansiyel işgücü piyasası katılıklarını ve önyargılarını vurguluyor. Aynı işverende kalan yaşlı çalışanların oranı, emeklilik reformlarını ve daha sıkı işgücü piyasalarını yansıtarak 2010'da %44'ten 2022'de %57'ye yükseldi. Bununla birlikte, özellikle bazı doğu AB Üye Devletleri ve Avusturya'da, elde tutmada önemli cinsiyet eşitsizlikleri devam ediyor.
İş kalitesi ve işyeri engellerinin ele alınması
Analiz, ortalama olarak, iş kalitesi göstergelerinin yaşlı çalışanlar için daha iyi görünebileceğini öne sürüyor. Bunun nedenlerinden biri, daha düşük kaliteli işlerde çalışanların işgücü piyasasından daha erken çıkabileceği 'sağlıklı çalışan etkisi' olabilir. Ancak, toplam rakamlar önemli eşitsizlikleri maskeliyor. Yaşlı çalışanların iş kalitesi profillerini incelemek, üçte birinin iyi kaliteli 'güçlendirilmiş işlerde' çalışırken, endişe verici beşte birinin düşük zihinsel refah, finansal güvensizlik ve zayıf iş-yaşam dengesi ile ilişkili 'yüksek riskli' rollerde olduğunu ortaya koyuyor.
Kötü sağlık, erken işgücü piyasası çıkışı için önemli bir risk faktörüdür ve kötü sağlık, engellilik maaşı, işsizlik veya erken emeklilik yoluyla ayrılma olasılığını artırır. Uzun süredir devam eden cinsiyet eşitsizlikleri, ücret farkları, iş güvencesizliği ve ruh sağlığı sorunları gibi olumsuz koşullara da katkıda bulunur ve bunların zararlı etkileri kadınların kariyerleri boyunca birleşerek yaşlı kadınların istihdamını etkileyebilir.
Çalışmaya devam etme motivasyonu, işteki motivasyondan farklıdır. İşlerinde oldukça motive olan yaşlı çalışanlar, emeklilik yaşına kadar veya emeklilik yaşını geçene kadar çalışmaya devam etme motivasyonuna sahip olmayabilir. Bu, kendi kaderini tayin etme, erken emekliliğe yönelik tutumlar ve kültürel tercihler gibi faktörlerden etkilenebilir. Yaygın yaş ayrımcılığı ve ayrımcılık da engeller olmaya devam ediyor. Mevzuata rağmen, birçok yaşlı çalışan işe alım, terfi ve işten çıkarmada haksız muameleyle karşı karşıya kalıyor.
İşyerinin ötesinde, esnek çalışma düzenlemelerinin, yeterli bakım tesislerinin ve sosyal desteğin mevcudiyeti hayati önem taşır. Birçok çalışan, özellikle kadınlar, özellikle çalışma düzenlemelerinin esnek olmadığı ve bakım altyapısının yetersiz olduğu yerlerde, aile üyelerine bakmak için erken ayrılır. Bu nedenle kaliteli sağlık hizmetlerine ve bakım hizmetlerine erişimi genişletmek kritik bir işgücü piyasası politikasıdır.
Politika yanıtları ve gelecekteki yönler
Bu zorlukları fark eden Üye Devletler, yasal emeklilik yaşının ötesinde çalışmak için ek emeklilik avantajları sağlamak gibi, uzatılmış çalışma hayatlarını teşvik etmek için önlemler uygulamaktadır. Ayrıca, aksi takdirde tamamen ayrılabilecek çalışanları elde tutmaya yardımcı olan aşamalı emeklilik planları da dahil olmak üzere esnek emeklilik seçeneklerine doğru büyüyen bir eğilim vardır.
Sürdürülebilir iş yeri uygulamaları, yaşlı çalışanları elde tutmak için anahtardır. Çabalar, dijital beceri eğitimini, hibrit ve uzaktan çalışma gibi esnek çalışmayı benimsemeyi, insan kaynakları uygulamalarını yaşa göre uyarlamayı ve sağlam iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarıyla sağlıklı işyerleri sağlamayı kapsamalıdır. Toplu sözleşmeler, genellikle azaltılmış çalışma süresi ve aşamalı emeklilik gibi elde tutma planlarına odaklanarak bir rol oynar, ancak demografik değişikliği ele almak henüz evrensel olarak birincil bir endişe değildir.
İleriye dönük olarak, politika çok yönlü olmalı ve titizlikle uygulanmalıdır. Kamu teşvik sistemleri daha geç emekliliği ve katılımı ödüllendirmelidir. Erken çıkışı caydırırken, politika yapıcılar zorlu mesleklerde çalışanların veya uzun kariyerlere sahip olanların ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmalıdır. Yaşlı çalışanlar için uzun vadeli işsizliği önlemek için desteğe öncelik vermek, yeniden eğitime yatırım yapmak ve kuruluşlar içinde yeniden görevlendirmeyi teşvik etmek de dahil olmak üzere esastır. Sağlık hizmetlerine ve bakım tesislerine erişimi artırmak ve kalitesini iyileştirmek, özellikle gayri resmi bakımın erken çıkışı yönlendirdiği durumlarda pazarlık konusu olamaz. En önemlisi, iş yerinde yaş ayrımcılığını yönetmek, kuruluşların yaşa kapsayıcı kültürler yaratması ve ayrımcılıkla mücadele etmesi için proaktif çaba gerektirir.
Son olarak, yaşlı çalışanların endişelerini ve ihtiyaçlarını toplu pazarlık ve sosyal diyaloğa entegre etmek hayati önem taşımaktadır. Demografik fonlar (sendikalar ve işverenler tarafından ortaklaşa yönetilen, yaşlı çalışanları destekleyerek, şirketlerin boş pozisyonları doldurmasına yardımcı olarak ve sosyal diyaloğu geliştirerek yaşlanan işgücünün zorluklarına proaktif bir çözüm sağlayan) gibi konularda ortak eylem, esnek çalışma, yaşa uygun eğitim ve emeklilik geçişleri, Avrupa'nın yaşlanan işgücü için daha adil sonuçlara yol açabilir. Zorluk açıktır; ileriye giden yol toplum genelinde ortak çaba gerektirir.
Bu makale Eurofound tarafından desteklenmektedir.
Franz Eiffe, Karel Fric, 6 Haziran 2025, Social Europe
(Franz Eiffe, Eurofound'un Çalışma Hayatı Birimi'nde Araştırma Yöneticisidir. Karel Fric, Eurofound'un Çalışma Hayatı Birimi'nde Araştırma Görevlisi'dir.)
Ahmet Faruk, 03.07.2025, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.