“Yöntemler, tümüyle ve nihai olarak âdildir”
Dick Cheney, CIA İşkence Programı'na onay veren ABD Devlet Başkanı George Bush’un yardımcısı
"CIA yetkililerinin büyük bir çoğunluğu kurallara uygun hareket etti. Onlar, uluslarına hizmet kapsamında ne yapmaları gerektiğini söylenilenleri yaptılar" John Brennan, CIA Direktörü, 12 Aralık 2014
"Bunlar, Amerika’nın dünyadaki duruşuna da ciddi zarar verdi. Bu nedenle, bu yöntemlere bir daha asla başvurmamamız için Başkan olarak yetkilerimi kullanmaya devam edeceğim." ABD Başkanı Barack Obama, 9 Aralık 2014
“CIA tarafından 11 Eylül sonrasındaki yıllarda kullanılan acımasız sorgulama teknikleri esasen yararsız ve gizli servisin Kongre’ye ve kamuoyuna söylediği gaddarlıktan çok daha fazla” CIA İşkence Raporu'ndan
USA Senate CIA Torture Report 5
ABD İstihbarat Senato Seçme Komitesi
Merkezi İstihbarat Biriminin Tutuklama ve Sorgulama Programı Komite Çalışması
Komite aşağıdaki bilgilere ve bulgulara ulaşmıştır.
#17: CIA
personelini ciddi ve belirgin ihlaller, uygunsuz faaliyetler, sistemik ve
bireysel yönetim başarısızlıkları konusunda nadiren sorumlu tuttu ve
cezalandırdı.
CIA
politikalarını ihlal eden veya kötü performans gösteren CIA görevlileri ve
sözleşmeli personel yaptıklarından nadiren sorumlu tutulmuş ve nadiren
pozisyonları değiştirilmiştir. CIA tutuklularının yaralanması ve ölümü,
kişilerin yasal standartlara uymadığı halde tutulması, CIA tutuklularına yetki
alınmadan sorgulama teknikleri uygulanması ve CIA’in program konusunda yanlış bilgiler
vermesi gibi belirli olaylar uygun,etkili veya iyileştirici eylemlerle
sonuçlanmamıştır.
Programdaki
başarısızlıkların ve eksikliklerin farkında olan ama müdahale etmeyen veya
doğru liderlik ve yönetim sağlamada başarısız olan CIA yöneticileri de hesaba
katılmamıştır.
CIA Baş
Müfettişi’nin hatalı olarak tespit ettiği iki olayda, hesap verilebilirlik
tavsiyeleri Üst düzey CIA liderliği tarafından reddedilmiştir. COBALT’taki bir
CIA tutuklusunun ölümünü içeren bir örnekte, CIA genel merkezi o sırada
“tutukludan bütün operasyonel bilgileri almaya ve ayıklamaya motive olduğu”
için ilgili görevlinin disiplin cezası almamasına karar vermiştir.
Hatalı
gözaltıyla alakalı diğer bir örnekte de “Başkan, bu tür belirsizlik dolu
görevlerde hata yapılmasının kaçınılmaz olduğuna” ve “ İpuçlarını ve altındaki
noktaları birbirine bağlarken hataların yapılabilebileceğine” inandığı için CIA
görevlisine karşı hiç bir işlem yapılmamıştır. Hiç bir vakada yönetici
personele karşı idari bir işlem yapılmamıştır.
# 18: CIA gelişmiş
sorgulama tekniklerinin uygulanması ve yönetimiyle alakalı sayısız iç
eleştiriyi, kritiği ve muhalefeti görmezden gelmiştir.
Eleştiriler
ve itirazlar, CIA gözaltı ve sorgulama işlemlerine dahil olan analistler,
sorgulayıcılar, ve tıbbi görevlilerin yanı sıra programa nezaret eden ve
yöneten üst düzey personel de dahil olmak üzere çok sayıda CIA görevlisi
tarafından dile getirilmiştir.
Bu
eleştiri örnekleri CIA gelişmiş sorgulama tekniklerinin etkililiğini sorgulayan
CIA görevlilerini, gerekli bilgiyi vermeyeceğine inandıkları tutuklulara bu
teknikleri kullanmaya karşı olan sorgulayıcıları, daha az izole koşulları
tavsiye eden psikologları ve sorgulama tekniklerinin etkililiği ve güvenliğini
sorgulayan Sağlık Hizmetleri personelini kapsamaktadır. Bu endişeler CIA
yönetimi tarafından reddedildi ve CIA programı düzenleyen kendi politikalarında
sadece birkaç düzeltici değişiklik yaptı. Zaman zaman, CIA görevlilerine
amirleri tarafından kaygılarını ve gözlemlerini yazılı iletişimde
kullanmamaları talimatı verildi.
Bazı
durumlarda, CIA görevlileri Baş Müfettişlik Bürosu’na, Beyaz Saray’a, Adalet
Bakanlığı’na, Kongre’ye ve Amerikan halkına program ve etkililiği hakkında
yapılan sunumlarda yanlışlıklar tespit etmiştir. CIA buna rağmen bu
sunumlardaki hataları düzeltme yolunda harekete geçme konusunda başarısız olmuş
ve CIA’in resmi olarak yanlış bilgiler aktarmasına izin vermiştir. CIA son derece
kritik ve daha resmi eleştirilerden de etkilenmemiştir.
Başkan
Yardımcısı Baş Müfettiş’in genel inceleme taslağının “Çabalarımızın saldırıları
bertaraf ettiği ve hayat kurtardığı” sonucuna varması gerektiğini belirtirken
CIA Baş Danışmanı Baş Müfettiş’i program konusunda “dengesiz ve yanlış bir
resim” sunmakla suçlamıştır.
Uluslararası
Kızıl Haç Komitesi (ICRC) den gelen CIA Baş Danışmanının daha önce “Kulağa o
kadar da gerçeklikten uzak gelmiyor” diye nitelediği Şubat 2007 raporu da
eleştirilmiştir. CIA görevlileri “özellikle belirli olgusal iddialar konusunda
raporun bazı kritik bölümlerinin açıkça yanlış veya yanıltıcı olduğunu”
gösteren belgeler hazırlamışlardır. CIA Başkanı Hayden Komite’ye “rapordaki,
çok sayıda sahte fiziksel ve tehdit istismarı ve hatalı yasal varsayımlar ve
analizlerin raporun genel itibarını zayıflattığı”na dair ifade verdi.
# 19; CIA Gözaltı
ve İfade Alma Programı doğal olarak sürdürülemez bir durumdaydı ve yetkisiz
basın açıklamaları, başka milletlerin işbirliğini azaltması ve yasal denetim
endişeleri sebebiyle kesin olarak 2006’ da sonlandırılmıştır.
CIA
diğer ülkelerden gizlilik ve gözaltı tesisleri konusunda işbirliği talep
etmişti ve bunların ikisi de Başkan Bush programı 6 Eylül 2006 tarihinde
açıklamadan önce erozyona uğramıştı. Programın başından itibaren CIA gizli
gözaltı sitelerini barındırmak isteyen uluslar bulmakta önemli zorluklarla
yüzyüze gelmiştir. Bu zorluklar zamanla daha da artmıştır.
X ülke
hariç, CIA programla ilgili ev sahibi ülkelerin açığa çıkma baskısı dolayısıyla
gözaltı tesisini kurduğu ülkelerdeki tutuklularını bu ülkelerin dışına taşımak
zorunda kalmıştır. 2005 yılı başında CIA Amerikan Savunma Bakanlığı’nı çok
sayıda tutuklusunu Amerikan askeri gözetimine transfer konusunda ikna etmede
başarısız olmuştur. 2006’da CIA Başkanı Porter Goss’un kendi konuşmalarında da
kabul ettiği gibi “CIA tutukluları için oyunun sonuna gelinmişti, CIA’in yoluna
taş koyulmuştu ve program kendi ağırlığı altında ezilebilir”di.
CIA’in gözaltı tesislerine ev sahipliği yapan ülkelerdeki tutuklular için yeterli tıbbi bakıma erişim eksikliği, yinelenen sonuçlara yol açmıştır. Ev sahibi bir ülkenin ağır hasta olan bir tutukluyu güvenlik endişesiyle yerel bir hastaneye kabul etmemesi, CIA’in bu ülkedeki gözaltı tesisini kapatmasına sebep olmuştur. ABD Savunma Bakanlığı da CIA’in tutuklulara tıbbi bakım talebini reddetmiştir.
CIA’in gözaltı tesislerine ev sahipliği yapan ülkelerdeki tutuklular için yeterli tıbbi bakıma erişim eksikliği, yinelenen sonuçlara yol açmıştır. Ev sahibi bir ülkenin ağır hasta olan bir tutukluyu güvenlik endişesiyle yerel bir hastaneye kabul etmemesi, CIA’in bu ülkedeki gözaltı tesisini kapatmasına sebep olmuştur. ABD Savunma Bakanlığı da CIA’in tutuklulara tıbbi bakım talebini reddetmiştir.
2003
yılı ortalarında Uluslararası Birleşmiş Milletler Günü için başkan tarafından
bir açıklamada, işkence mağdurları ve Beyaz Saray tarafından bir kamu açıklamasında
ABD’de gözaltında bulunan tutuklulara “insanca” davranılmasının CIA’in bu
programa destek için devam eden bir politikasının olup olmadığının
sorgulanmasına sebep olduğu ve Beyaz Saray'dan tekrar yetki istemesi gerektiği
belirtildi.
2004
yılı ortalarında, CIA Baş Müfettişinin CIA Hukuk Müşavirliği Ofisi’nden
güncelleştirilmiş bir hukuki görüş alması gerektiği önerisinden sonra CIA
gelişmiş sorgulama teknikleri programını askıya aldı. 2004 yılı başlarında, ABD
Yüksek Mahkemesi Rasul v. Bush* (Rasul Bush’a karşı) davasında temyiz başvurusu
kararında Guantanamo, Küba’daki bir CIA gözaltı tesisinin tutuklularını derhal
oradan çıkarmasını istedi.
2005’in
sonları ve 2006 yılında, Hamdan v. Rumsfeld* (Hamdan Rumsfeld’e karşı)
davasındaki ABD Yüksek Mahkemesi karaı ve Tutuklu Tedavi Kanunu CIA’in tekrar
geçici olarak geliştirilmiş sorgulama kullanımını askıya almasına sebep oldu.
2006 itibariyle, basın açıklamaları, diğer
ülkelerin mevcut veya yeni gözaltı tesisleri barındırmak için isteksizliği ,
yasal ve gözetim endişeleri büyük ölçüde CIA'in gizli gözaltı tesisi faaliyet
yeteneğini sona erdirmiştir.
2004
boyunca en az 113 bireyi gözaltına aldıktan sonra, CIA gözaltılarına sadece 6
kişi eklemiştir ; 2005 yılında dört, 2006 yılında bir ve 2007 yılında bir. Mart
2006 itibariyle Program sadece bir ülkede yürütülmüştür. CIA son olarak
geliştirilmiş sorgulama tekniklerini 8 Kasım 2007 tarihinde kullanmıştır.
CIA’in Nisan 2008’den sonra herhangi bir gözaltısı olmamıştır.
<<Öncesi Sonrası>>
Derya Beyaz, 01.02.2015, Sonsuz Ark, Çırak- Çevirmen Yazar, Çeviri
Raporun Orijinali:
*Rasul-Bush
Davası ve Hamdan-Rumsfeld Davası için bkz: