Lessons From the Trump-Musk Feud
"Elon Musk'ın Donald Trump ile yüksek profilli bir kavgadan sonra kamuoyundan çekilmesi, dünyanın en zengin insanının bile ABD hükümetinin dengi olmadığını gösteriyor. Para size erişim sağlayabilir, ancak sizi ve çıkarlarınızı, elindeki tüm araçları kullanmaya istekli bir para birimi ihraç eden egemenden koruyamaz."
Elon Musk, bu ayın başlarında, "özel hükümet çalışanı" olarak görevini tamamladıktan sonra, ABD Başkanı Donald Trump ve Kongre Cumhuriyetçilerinin Tek Büyük Güzel Yasa Tasarısı'nı eleştirmek için vakit kaybetmedi. Musk, açık veren harcama ve vergi indirimi paketinin Amerika'yı iflas ettireceği konusunda uyardı ve ardından senatörleri ve kongre üyelerini "yasayı öldürmeye" çağırdı.
Elon Musk-Donald Trump, Beyaz Saray
Musk'ın yorumları, kendisi ve Trump arasında (her biri kendi sosyal medya platformuna güvenerek) giderek artan bir tehdit ve suçlama alışverişini tetikledi. Ancak bu hafta itibarıyla Musk yeter dedi. Birkaç kışkırtıcı gönderiyi silip özür diledikten sonra, özel bir imparatorluğun bir egemenle kavga ettiğinde ne olacağını zor yoldan öğrenmiş gibi görünüyor.
Asimetri çok keskin: Kendi para birimini çıkaran bir ülke, bir şirket gibi iflas edemez, ancak özel işletmeleri iflas ettirebilecek mali, düzenleyici ve yasal yetkileri kullanabilir. Yatırımcılar buna dikkat etti ve siyasi riskin piyasaları ne kadar çabuk sarsabileceğini gösterdi. Musk ve Trump'ın çekişmeleri sırasında, Tesla hisseleri tek bir günde %14 düştü ve başka bir haber olmadan 150 milyar dolarlık piyasa değerini sildi.
Ancak bu sadece bir teknoloji devi için birkaç dürtüsel tweet'i geri çekmekle ilgili değil. Musk'ın ilk büyük hatası, Hazine'yi kurumsal bir finans departmanıymış gibi ele almasıydı. Açığa yaklaşık 2-2,5 trilyon dolar eklemenin Amerika'yı iflas ettireceği iddiası, bilanço mantığını para basan bir egemene uyguladı; bu bir kategori hatasıdır. İş dünyasında, çok fazla borç gerçekten iflasa yol açabilir. Ancak Amerika Birleşik Devletleri hükümeti dolarsız kalamaz. Her zaman borçlu olduğu parayı yaratabilir, bu şirketler, haneler veya hatta dünyanın en zengin insanı için geçerli değildir.
O halde, göze çarpan risk hükümetin iflası değil, enflasyondur. Açık harcama ekonominin üretim kapasitesini aşarsa, fiyatları yükseltebilir, hanehalkı alım gücünü aşındırabilir ve borçlanma maliyetlerini artıran daha yüksek faiz oranlarına yol açabilir. Enflasyon genellikle yatırımcı huzursuzluğu yaratır, egemen tahvil getirilerinin yükselmesine neden olur ve para birimi üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturur. Bunların hepsi ciddi ekonomik maliyetlerdir, ancak iflas seviyesine ulaşmazlar. ABD, dolar cinsinden borcunda temerrüde zorlanamaz.
Euro bölgesi ülkeleri farklı bir konumdadır çünkü kullandıkları para birimini kontrol etmiyorlar. Euro Avrupa Merkez Bankası tarafından basıldığı için Yunanistan, İtalya veya İspanya gibi ülkeler borçlarını ödemek için kullanabilecekleri para birimini yaratamıyorlar. Gelirleri düşerse veya borçlanma maliyetleri artarsa açığı kapatmak için avro basamıyorlar. Geri ödeme yetenekleri tamamen kontrol edemedikleri merkezi bir otorite tarafından alınan kararlara bağlı. Euro bölgesi hükümetleri, işletmelerin yaşayabileceği türden bir ödeme gücü krizi yaşayabilirken, ABD ve Japonya gibi ülkeler yaşayamaz.
Aynı zamanda, hükümetler sözleşmeleri geri çekerek, sübvansiyonları iptal ederek, düzenlemeleri sıkılaştırarak veya soruşturmalar başlatarak özel aktörlere yıkıcı zararlar verebilirler; bunların hepsi hiçbir özel rakibin eşleşemeyeceği kaldıraçlardır. Musk'ın özrü bu asimetriyi yansıtıyordu. Onun girişimleri - Tesla, SpaceX/Starlink, Neuralink - hükümet sözleşmelerine, sübvansiyonlarına ve düzenleyici onaylara büyük ölçüde bağımlıydı. Trump bu destek biçimlerini geri çekerek, özel bir zengin olarak Hazine'yi iflas ettirecek herhangi bir karşılıklı mekanizmadan yoksun olan Musk'a onlarca milyar dolarlık zarar verebilir.
Doğru, bazı hükümet kuruluşları Musk'ın şirketlerine bağımlı hale geldi. SpaceX'in Dragon uzay aracı artık NASA'nın ABD mürettebatı için tek operasyonel ulaşım aracı; onsuz, NASA Uluslararası Uzay İstasyonu'na ulaşmak için Rus Soyuz kapsüllerine güvenmeye geri dönmek zorunda kalacaktı. Yine de, ABD hükümeti Musk'ın şirketlerine olan desteğini çekebilir, onlar üzerindeki denetimini sıkılaştırabilir veya külfetli resmi soruşturmalar başlatabilirdi.
Musk, kendi işletmelerinin devlet desteğine ne kadar bağımlı olduğunu hafife aldı. Özellikle, Trump'ın Musk'ın mali desteğini Cumhuriyetçilerden uzaklaştırma tehdidine yanıt olarak "çok ciddi sonuçlar " tehdidinde bulunmasının ardından özür dilemesi geldi. Böyle bir kamusal geri çekilme, paranın erişim satın alabileceğini ancak devlet gücünün rakipsiz araçlarına karşı hiçbir kalkan sağlamadığını gösteriyor.
Kurumsal mantığı kamu finansmanına yanlış uygulamak yalnızca halkı yanıltmakla kalmaz. Ayrıca herhangi bir özel girişimden çok daha dirençli bir kuruluştan politik ve düzenleyici tepkileri de davet edebilir. Günümüzün politik ikliminde, Washington Post'un sahibi olan Amazon kurucusu Jeff Bezos gibi endüstri devleri bile Trump yönetiminin öfkesinden kaçınmak için duruşlarını ayarladılar. İş çıkarları federal iyi niyete bağlı olduğunda, herhangi bir muhalefet eylemi tehlikeli olabilir.
Musk'ın parası geçen yıl Trump'ın seçim kampanyasına yardım etti, ancak şimdi Trump'ın siyasi gücü Musk'ın imparatorluğunu tehdit ediyor. Başka bir şey değilse bile, Hazine'nin Tesla olmadığını açıkça göstererek, anlaşmazlıkları mali politika hakkında bilgili bir kamu tartışmasına katkıda bulundu. İnsanlar devlet borcunu şirket borcuyla karıştırdıklarında, yanlış politikalar talep ediyorlar, bu da nihayetinde kamu kurumlarını zayıflatıyor ve onlara bağlı özel sektörü istikrarsızlaştırıyor.
Carla Norrlöf, Washington DC, 13 Haziran 2025, Project Syndicate
(Toronto Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü Carla Norrlöf, Atlantic Council'da yerleşik olmayan kıdemli araştırmacıdır.)
Eyüp Kaan, 21.07.2025, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.