Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
The UK is heading for an economic calamity
"Kwasi Kwarteng'in pervasız bütçesi, hane halklarını en az karşılayabilecekleri zaman zarar verecek faiz oranlarında bir artışı tetikleyecek şekilde ayarlandı."
12 yıldır mali dürüstlük Muhafazakarların ekonomi stratejisinin temel taşı olmuştur. Artık öyle değil. 23 Eylül'deki sözde mini Bütçede Şansölye-Maliye Bakanı Kwasi Kwarteng, partisinin eski bütçe açığına odaklanan politikalarını terk etti ve bunun yerine “Büyüme Planı”nın parçası olarak vergileri düşürdü. Ancak hükümet gaz pedalına ayağını basarken, İngiltere Merkez Bankası (BOE) da frene basıyor. Risk, politika yapıcıların arabanın kontrolünü kaybetmesidir.
Nate Kitch'in çizimi
Volta yüzlü Kwarteng'in mali beyanının ne kadar önemli olduğunu abartmak zor. Cömertlik o kadar büyüktü ki, hükümetin sadece önümüzdeki altı ay için 60 milyar sterline mal olması beklenen haneler ve işletmeler için enerji fiyatlarını sınırlamaya yönelik radikal hareketi, vergi değişikliklerinin neredeyse tamamen gölgesinde kaldı. Piyasalar ve analistler, kurumlar vergisinde yüzde 19'dan yüzde 25'e çıkarılması planlanan artışın iptal edilmesi ve Nisan ayında Ulusal Sigorta'daki artışın tersine çevrilmesiyle birlikte yaklaşık 30 milyar sterlin değerinde vergi indirimleri bekliyordu.
Kwarteng çok daha ileri gitti. Damga vergisini indirdi, temel gelir vergisi oranını %20'den %19'a indirdi ve neredeyse hiçbir analistin görmediği bir hareketle, 150.000 £ üzerindeki kazançlar üzerindeki %45 vergi oranını kaldırdı. Toplam vergi geliri şimdi yaklaşık 45 milyar sterlin daha düşük olacak ve bu da milli gelirin yaklaşık yüzde 1,5'i değerindeki gelirlerinde kalıcı bir eksilme anlamına geliyor.
Bu, hükümet için rahatsız edici bir emsal olan 1972'den bu yana yapılan en büyük vergi indirimlerini temsil ediyor. O zamanlar Ted Heath'in Muhafazakar hükümetinin şansölyesi-maliye bakanı Anthony Barber, bugünün bakanları gibi, yüksek enflasyon ve durgun büyümenin rahatsız edici bir kombinasyonu ile karşı karşıya kaldı. Cevabı, vergileri azaltarak ekonomik aktiviteyi canlandırma girişimi olan “büyüme atılımı” idi. Bununla birlikte, ortaya çıkan “Berber patlaması” kısa ömürlü oldu ve hızlı bir şekilde düşüş ve daha da yüksek enflasyon izledi. Elli yıl sonra, büyük ölçüde savaş sonrası İngiliz Bütçesinin belki de en kötü olduğu kabul ediliyor.
Kwarteng bu karşılaştırmayı reddediyor. Ona göre vergi indirimleri talebi canlandırmakla ilgili değil, ekonominin arz tarafını iyileştirmekle ilgili. İş ve kâr üzerindeki vergileri düşürerek, haneleri daha çok çalışmaya ve şirketleri daha fazla yatırım yapmaya teşvik etmeyi umuyor. Bu tür etkilerin kanıtı, son derece cömert olmak gerekirse, tartışmalıdır. Daha da önemlisi, vergi indirimleri ekonominin arz tarafını iyileştirebilse bile, bu tür iyileştirmelerin ortaya çıkması için geçen süre genellikle aylar yerine yıllar olarak ölçülür. Kısa vadede vergi indirimlerinin asıl etkisi ekonomiye daha fazla para enjekte etmek olacaktır.
Tam da hükümetin talebe ve kısa vadeli büyümeye olan desteğini artırmaya karar verdiği sırada, İngiltere Merkez Bankası ters yönde hareket ediyor. Enflasyon yüzde 9,9'da ve bu yüksek küresel enerji fiyatlarını yansıtırken, çekirdek enflasyon (enerji ve gıda gibi değişken bileşenleri hariç tutuyor) yıllık yüzde 6,3 oranında ilerliyor.
Banka'nın görüşüne göre bu, aşırı ısınan bir yerel ekonomi ve çok sıkı bir iş piyasası tarafından yönlendiriliyor. Banka, bir resesyon tahmininde bulunurken bile talebi ve enflasyonu dizginlemeye çalışmak için faiz oranlarını geçen Aralık ayında son otuz yılın en hızlı yükselişiyle yüzde 0,1'den yüzde 2,25'e yükseltti. Banka'nın enflasyonu yüzde 2 hedefine geri döndürmek için bir gerilemenin gerekli olduğuna karar verdiği sonucuna varmaktan kaçınmak zor.
Diğer bir deyişle, devletin vergi oranları aracılığıyla verdiği şey, Banka'nın hareketli faiz oranları ile dengelenecektir. Şansölye'nin açıklamasının ardından, finans piyasaları önümüzdeki yaza kadar yüzde 5,5'in üzerinde bir taban oranı fiyatladı; bu 2008 çöküşünden bu yana görülmeyen bir seviye. Ekonomi politikası tamamen koordineli görünmüyor.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, finansal piyasalar sarsıldı. Sterlin, Şansölye'nin açıklamasının hemen ardından değer kaybetti ve bugün piyasalarda 1,07$'a düşmeye devam etti. Hükümetin kendi borcunun faiz oranı olan yaldızların getirisi, 1990'ların başından bu yana en büyük günlük artışını kaydetti ve iki yıllık tahviller şu anda yüzde 4,56'da (Ağustos başındaki yüzde 1,7'ye kıyasla). Sterlin değerini sabitlemek için İngiltere Merkez Bankası'nın acil bir faiz artışından bahsetmesi, ticarî katmanlara yayılıyor. Yaşlılar bile İngiliz Bütçesine verilen bu kadar olumsuz bir tepkiyi hatırlayamıyor.
Sterlin'deki oynaklık manşetleri işgal ederken, asıl endişe verici olan faiz oranlarındaki hareket. Daha yüksek oranlar, yalnızca hükümetin yeni borçlanmasının maliyetinin artacağı anlamına gelmiyor, aynı zamanda hanehalklarının potansiyel olarak feci bir sıkışıklıkla karşı karşıya kalacağı anlamına geliyor. Yüzde 5'in üzerinde bir taban oranı, birçok borçlu için yüzlerce pound sıçrayan aylık ipotek ödemeleri anlamına geliyor. Bunu muhtemelen önemli bir oranda ev fiyatlarındaki çöküş takip edecektir.
Peki sonra ne olacak? Truss hükümeti, piyasa tepkisi konusunda kamuoyu önünde cesur bir tavır sergiliyor; gerçekten de Kwarteng hafta sonunu gelecek yıl vergileri daha da düşürme niyetini ilan etmek için kullandı. Ancak özel olarak bakanların korkmadığını hayal etmek zor. Faiz oranları yükseldikçe, hükümetin borçlanmasını azaltmak için harekete geçmek zorunda kalacaklar. Vergi indirimlerinin çok büyük olduğunu kabul etmek, çok ileri bir U dönüşü anlamına gelir. Bunun yerine, daha olası bir eylem nedeni, harcama kesintilerini -kamu sektörü ücretlerinin dondurulması, sosyal yardım kesintileri ve sermaye harcamalarının azaltılması- gündeme almak ve bunun her zaman planın bir parçası olduğunu iddia etmek olacaktır.
Birleşik Krallık, kısa vadeli büyüme için olası tüm sonuçların en kötüsüne düşme riskiyle karşı karşıyadır; hükümet, kendisini kurtaracak en muhtemel adımlar için vergi indirimlerini finanse etmek için harcama olasılığı en yüksek olanlardan (refah alıcıları) etkin bir şekilde para alıyor. Tüm bunlar, ithalat maliyetini artıran daha zayıf bir pound ve büyümeyi daha da yavaşlatan yüksek faiz oranlarının ortasında. 1972'deki Barber's Budget gibi, Kwarteng'in “mini” versiyonundan çok uzak, bir uyarı hikayesi olma riski taşıyor.
Duncan Weldon, 26 Eylül 2022, The New Statesman
(Duncan Weldon, Two Hundred Years of Muddling Through (Abaküs) kitabının yazarıdır ve “Katma Değerli” Alt Yığın bültenini yazar.)
Seçkin Deniz, 24.10.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.