Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
China's unrivaled economic power will define Asia's political future
"Solan dış bağlar o kadar da önemli olmayacak"
Asya jeopolitiğinin geleceğine ilişkin mevcut Batı tartışmalarının çoğu, üç ana sınırlamadan muzdariptir.
Birincisi, Çin ile ABD arasındaki büyük güç mücadelesi içinde çerçevelenmesi ve diğer Asya uluslarının daha geniş oyunun içinde sadece piyon olarak görülmesidir. Bu, bölge ülkelerinin, iki süper güç arasında ortaya çıkan bir Soğuk Savaşta, böyle bir eylem cezalandırıcı ekonomik sonuçlar doğursa bile taraf seçmeleri gerekeceği yönündeki ısrarlı fikirle sonuçlanıyor.
Temmuz 2020'de Şanghay'daki Dünya Yapay Zeka Konferansı'nda bir personel bir robota bakıyor: Çin, birincil teknolojik yenilikçi ve tedarikçi olarak ortaya çıkıyor. © Reuters
İkincisi, bölgenin mevcut bağlılıklarını, gelişen durumun gerçekliğinden ziyade, sabit ve varlıkları nedeniyle sürdürülecek olarak görme eğilimidir. Ancak böyle bir dogmatik görüş, ülkeler arasındaki ilişkilerin dinamizmini tanımakta başarısız olur. Bağlılıklar ve düşmanlıklar nadiren kalıcıdır, ancak ABD'nin Asya'daki karmaşık tarihinin gösterdiği gibi, etkileyen faktörlerin göreceli gücüne bağlı olarak artar ve azalır.
Bu, belki de bunların en önemlisi olan üçüncü sınırlamaya yol açar.
Jeopolitik sonuçlar, göreli güç dengeleri tarafından belirlenir. Bunlar sıklıkla sert veya yumuşak güç yetenekleri olarak ifade edilir, ancak nihai olarak göreli ekonomik, finansal ve teknolojik güçler ve karşılıklı bağımlılıklar tarafından belirlenirler. Bu nedenle Asya'nın jeopolitik görünümü bugün var olanlarla değil, bölgenin çeşitli ekonomik coğrafyalarının gelecek on yıllar boyunca nasıl gelişeceğiyle belirlenecektir.
Batı'nın Çin'in yükselişini kontrol altına alma çabalarının önündeki zorluk budur. Gelecekteki küresel ekonominin kalbinde yer alacak olan yükselen Asya ekonomik sistemi, Batılı güçlerin giderek daha marjinal hale gelmesiyle Çin'in egemenliğinde olacaktır. Ve para ve zenginliğin genellikle siyasi etkiye yol açtığı göz önüne alındığında, Asya'nın gelecekteki jeopolitiğini belirleyecek olan, etkisi azalan dış güçlerin istekleri veya beklentileri değil, Çin'in büyüyen ekonomik ve finansal bölgesel egemenliğidir.
Çin'in yükselişi şimdiden Asya'yı çarpıcı biçimde yeniden şekillendirdi. Örneğin, 1990'ların çoğunda, Japonya önemli bir farkla baskın ekonomi ile bölgenin gayri safi yurtiçi hasılasının %10'undan azını oluşturuyordu. Ancak Japonya bugün çok azalmış bir ekonomik ve politik güç olsa da, Çin şimdi tek başına bölgenin toplam GSYİH'sinin neredeyse yarısını oluşturuyor; bu payın daha da artması bekleniyor.
Bu, Çin'in tecrit edilmiş bir ekonomi olması durumunda önemli olmayan önemli ölçekli asimetrilerle sonuçlanmıştır. Ancak, bölgesel ekonomi onun etrafında merkezileştiği ölçüde görüldüğü gibi değil. Örneğin, bir ticaret ortağı olarak Çin'in önemi son yıllarda istikrarlı bir şekilde artmıştır. Bölgenin 2020 ticaretinin dörtte birinden fazlası, 2000 yılında oluşturduğu %12'den önemli ölçüde daha büyük ve rekor bir yüksekliğe sahip olan Çin'e aitti.
Bu merkezi rol, Asya'nın endüstriyel coğrafyalarındaki büyük ölçekli değişimlerle pekiştirilmektedir. Uzay araştırmaları, kuantum hesaplama, yapay zeka veya karmaşık malzemeler dahil olmak üzere çok sayıda daha gelişmiş sektörde Çin, birincil teknolojik yenilikçi ve tedarikçi olarak ortaya çıkıyor. Bölgenin finansal coğrafyası, Şanghay'ın artık Hong Kong, Tokyo veya Singapur'dan daha önemli bir finans merkezi olarak görülmesiyle birlikte kapsamlı bir şekilde yeniden yazılıyor ve Çin, bölgenin çoğu için en büyük kalkınma sermayesi sağlayıcısı haline geldi.
Aralık 2020'de resimde Pudong Lujiazui finans bölgesindeki gökdelenler: Şanghay şimdi Hong Kong, Tokyo veya Singapur'dan daha önemli bir finans merkezi olarak görülüyor. © VCG/Getty Images
Ancak bu değişiklikler, Çin'in kalıcı ekonomik güçlerin bir sonucu olarak daha sağlam hale gelmesi için belirlenen merkezi rolü ile sadece bir başlangıca işaret ediyor. Ülke içinde yerleşik şirketler ve endüstriler, yalnızca göreceli ölçeğinden değil, aynı zamanda bir kez başlatıldığında kırılması veya bozulması zor olan yığılma avantajlarından da önemli ve tekrarlanamayan avantajlardan yararlanacaktır. Bu avantajlar, ticaret kazançları ve daha büyük finansal bağımlılıklar yoluyla bölgeye aktarılacak ve bu da bölgenin gelişmekte olan çekirdek-çevre dinamiğini yerleştirecektir.
Çoğu endüstriyel ve finansal faaliyet, doğal olarak, tanımlanmış herhangi bir sistemin merkezinde coğrafi yoğunlaşma eğilimindedir ve Asya da farklı olmayacaktır. Çin'in ekonomisi daha karmaşık, yenilikçi ve rekabetçi hale geldikçe, komşularının ekonomileri giderek daha fazla iç yönelimli hale geldikçe ve gelişmiş mallar ve teknolojiler için bölgesel süper güce ve ayrıca çok ihtiyaç duyulan sermayeye bağımlı hale geldikçe, bölgenin ekonomik dengesizlikleri daha belirgin hale gelecektir.
Bu tür çekirdek-çevre dinamikleri, en uç senaryolar dışında kendi kendini güçlendirir. Bu nedenle, Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) Çin'in Asya GSYİH'sindeki payının önümüzdeki beş yıl içinde daha da büyüyeceğini tahmin etmesi şaşırtıcı değil. Ancak daha da önemlisi, bölgenin jeopolitik geleceğini belirleyecek olan, dış güçlerle zayıflayan tarihi, kültürel, siyasi veya ekonomik ilişkiler değil, bu ekonomik dinamiktir.
Asya'nın jeopolitik geleceği hakkındaki tartışmaların çoğunun sinir bozucu olmasının nedeni budur. Çin'in bölgenin hızla gelişen ekonomik coğrafyasındaki merkezi rolünü, endüstriyel yetenekler, finansal güç ve jeopolitik güç arasındaki bağlantıyı ve mesafe gerçeğini sıklıkla gözden kaçırıyorlar. Birçokları için rahatsız edici bir gerçek olabilir, ancak gelecekteki Asya jeopolitiğinin doğasını belirleyecek olan, eski ilişkiler ve azalan etkiler değil, Çin'in Asya ekonomik sisteminin merkezindeki statüsüdür.
Son ironi ise, bu geleceğin nasıl görünebileceğini merak edenlerin, Avrupa güçlerinin Orta ve Güney Amerika'dan ayrılmasından sonra sık sık siyasi müdahaleleri içeren Amerika kıtasındaki bölgesel hegemonyasının etkisinden veya Avrupa Birliği'nin merkez-çevre dinamiği ve bunun sonucunda en dıştaki ülkelerin çoğunun karşılaştığı ekonomik ve politik zorluklardan başka bir yere bakmamaları gerektiğidir.
İyi ya da kötü, Asya bu tür örnekleri izlemeye fazlasıyla hazır.
William Bratton, 23 Haziran 2021, Nikkei Asia
(William Bratton, "Çin'in Yükselişi, Asya'nın Düşüşü"nün yazarıdır. Daha önce HSBC'de Asya-Pasifik'te hisse senedi araştırması başkanıydı.)
Mustafa Tamer, 24.07.2021, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri-Analiz, Onlar Ne Diyor?
Mustafa Tamer Yayınları
Onlar Ne Diyor?
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.