28 Kasım 2018 Çarşamba

SA7189/Sonsuz Ark-YD129: 6.500 Işıkyılı Uzaklıktaki Pulsar Üzerinde Benzersiz Bir Detay Keşfedildi

"Nature dergisinde yayımlanan araştırmanın başyazarı Robert Main, kahverengi cücenin gaz kuyruğunun, atarcanın önünde büyüteç camı görevi gördüğünü belirtiyor ve atarcaya doğal olarak ortaya çıkmış bir büyütecin arkasından bakabilmenin, periyodik olarak iki bölgeyi de ayrı ayrı görebilmelerini sağladığını belirtiyor."


Bir grup gökbilimci, astronomi tarihindeki en yüksek çözünürlüğe sahip gözlemlerden birini gerçekleşirdi ve Dünya’dan 6500 ışıkyılı uzaklıkta bulunan bir pulsarda, aralarında 20 kilometre olan iki çok şiddetli radyasyon alanının varlığını tespit etti. Araştırmacılara tarafından bu gözlem, Dünya üzerinden bir teleskop ile Plüton’un yüzeyindeki bir pireyi görmeye eşdeğer olarak değerlendirildi.

Şimdiye kadar gerçekleştirilen olağan gözlemlerin üzerinde olan mevcut uzay gözleminin, birbirinin yörüngelerinde dolanmakta olan bir çift yıldızın nadir görülen geometrileri ve karakteristikleri ile mümkün hale geldiği belirtildi. Bu yıldızlardan birisi nispeten soğuk, hafif bir kahverengi cüce ve kuyruklu yıldızlardakine benzeyen gazdan bir kuyruğa sahip. Diğeri ise çok hızlı biçimde dönmekte olan bir pulsar (atarca).

Nature dergisinde yayımlanan araştırmanın başyazarı Robert Main, kahverengi cücenin gaz kuyruğunun, atarcanın önünde büyüteç camı görevi gördüğünü belirtiyor ve atarcaya doğal olarak ortaya çıkmış bir büyütecin arkasından bakabilmenin, periyodik olarak iki bölgeyi de ayrı ayrı görebilmelerini sağladığını belirtiyor.

Buradaki pulsar saniyede 600 tur attığı bilinen, yani çok hızlı dönen bir nötron yıldızı. Atarca döndükçe, yüzeyinde bulunan iki sıcak aktif noktadan radyasyon hüzmeleri saçıyor. Bu iki şiddetli ışınım bölgesi, radyasyon atımları ile ilişkilendirilerek başarı ile gözlemlendi.

Güneşin üçte biri kadar bir çapa sahip olan kahverengi cüce ise söz konusu atarcadan iki milyon kilometre uzaklıkta bulunuyor. Bu mesafe de, Dünya ile Ay’ın arasındaki mesafenin yaklaşık 5 katına denk geliyor. Atarcanın etrafındaki turunu 9 saatin üzerinde bir sürede tamamlayan kahverengi cüce, pulsar eşine bağlı olarak gözlemlendi. Bu da bir yüzünü sürekli olarak pulsara dönmüş olarak hayatını sürdürdüğü anlamına geliyor.

Pulsara çok yakın olduğundan, kahverengi cüce kendisinden daha küçük olan parlak pulsardan gelen yayınım ile parlıyor. Şiddetli radyasyon, görece serin olan cücenin bir yüzünü Güneş’in yüzey sıcaklığına denk bir sıcaklığa ulaşacak şekilde ısıtıyor.

Bu tip çiftlerdeki pulsarlara “kara dul atarca” adı veriliyor, çünkü bu biçimde ikili döngü eşinin ölümüne sebep oluyor. Kara dul örümceklerinin dişilerinin, çiftleştiği erkeği yemesi gibi, atarca da yaydığı radyasyon ile doğru koşullar oluştuğunda cüceden koparttığı gazlar ile bir gün tüm malzemesinin tükenmesine neden olabilir.

Bunlara ek olarak, gözlemin bu derece yüksek çözünürlüklü olması, araştırmacıların şimdiye kadar gizemini korumuş bir fenomen olan “Hızlı Radyo Patlamalar“ı (İng. Fast Radio Burst – FRB) açıklayabileceklerini düşünmelerine neden oldu.

Hızlı radyo patlamaların gözlemlenmiş birçok özelliğinin, plazma lensler ile belirli oranlarda büyütülerek açıklanabileceğini öne süren Main, çalışmada keşfedilen artırılmış atımların özellikleri ile tekrarlanan hızlı radyo patlamalar ile büyük benzerlik gösterdiğini belirtiyor.  

Baran Bozdağ, 24 Mayıs 2018, Boğaziçi Üniversitesi, Editör / Yazar




Seçkin Deniz, 28.11.2018, Sonsuz Ark, Yayın Dünyası'ndan, Özel Dosyalar, Çeviri
Seçkin Deniz Yazıları


Alıntı Kaynak:

BilimFili.com "6.500 Işıkyılı Uzaklıktaki Pulsar Üzerinde Benzersiz Bir Detay Keşfedildi"
https://bilimfili.com/6-500-isikyili-uzakliktaki-pulsar-uzerinde-benzersiz-bir-detay-kesfedildi/


Kaynaklar ve İleri Okuma: 

1- Robert Main, I-Sheng Yang, Victor Chan, Dongzi Li, Fang Xi Lin, Nikhil Mahajan, Ue-Li Pen, Keith Vanderlinde, Marten H. van Kerkwijk. Pulsar emission amplified and resolved by plasma lensing in an eclipsing binary. Nature, 2018; 557 (7706): 522 DOI: 10.1038/s41586-018-0133-z
2- Dunlap Institute for Astronomy & Astrophysics, 23 Mayıs 2018, Astronomers Observe Unprecedented Detail In Pulsar 6500 Light-Years From Earth https://www.dunlap.utoronto.ca/astronomers-observe-unprecedented-detail-in-pulsar-6500-light-years-from-earth/


Sonsuz Ark'tan
  1. Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur. 
  2. Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
  3. Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.

Seçkin Deniz Twitter Akışı