Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Suriye’de Nusayrî toplumu ayaklandı mı?
Bu alandaki okuma deneyimi de yazma imkanı da derinlikli analizler için çok uygun değil. Ancak birkaç başlık altında Nusayri toplumu ve protesto çağrısı yapan Şeyh Ghazal Ghazal’a dair bazı detayları bilmekte yarar var:
A- Nusayrîlik Şiîliğin Gulat Kollarından Bir ‘Sır’ Tarikatı / Mezhebidir:
Türkiye’deki Anadolu Alevîliğinden hem eskatolojik hem etnik hem de tarihsel gelişim ve köken açılarından tamamen farklıdır. 1973’te, Hafız Esad döneminde Lübnanlı Şiî din adamı Musa Sadr tarafından verilen "Nusayrîler Müslüman Şiîlerdir" fetvası ile Nusayrîlik Şiîlik içinde ‘meşru’ bir kol olarak büyük oranda kabul görmüştür.
Nusayrilerin ‘haklı’ azınlık korkularının araçsallaştırılması, Esad hanedan iktidarının neredeyse temelidir. Esad hanedanı döneminde Nusayrilerin sosyal/dini kurumlar kurmaları yasaktı çünkü hanedan kendisini Nusayri cemaatinin hamisi sayıyordu.
B- Şeyh Ghazal Ghazal'ın Caferî Kimliği:
8 Aralık 2024 devriminden hemen sonra Şubat 2025’te, Suriye ve Gurbetteki Alevî Yüksek İslam Konseyi adıyla, 130 NusayrÎ şeyhinin katılığı ve başkanlığını Şeyh Ghazal Ghazal’ın yaptığı bir organizasyon kuruldu.
Konsey, 2025 yılı boyunca Suriye’de merkeziyetçi yapı yerine federalizm veya merkezî olmayan (decentralized) bir yönetim biçimini savunmuş; uluslararası topluma sık sık Nusayrilerin korunması çağrıları yapmıştır. Son açıklamalarında da Nusayrîler için federasyon çağrısı yapmıştır.
Şeyh Ghazal Ghazal
Şeyh Ghazal Ghazal’ın en dikkat çekici yönü, Nusayrî kökenlerine rağmen Caferî kimliğini ön plana çıkarmasıdır.
C- Nusayrilerin Şii-Caferî kimliğine Geçiş Süreci:
Nusayrilerin "geleneksel batınîlikten, modern ve kurumsal bir Şiî-Caferî kimliğine" geçiş süreci Baba Hafız Esad'ın en büyük projelerinden biriydi. Şeyh Ghazal başta olmak üzere, Caferîliği Nusayrîliğin önüne çıkaran şeyhlerin temel misyonu, Nusayrilerin ‘sır tarikatı’ niteliği ile modern dünyanın siyasi gerçekleri arasında bir denge kurmaktır.
Bu kimlik inşası, NusayrÎlerin Suriye’nin yanı sıra, geniş İslam coğrafyasında yer edinme arzusudur.
D- Neden Caferî Kimliği?
- Meşruiyet: Nusayrî inancındaki batıni unsurların dış dünyadan gelen "İslam dışı" suçlamalarına karşı bir kalkan ihtiyacı.
- Bölgesel ittifak: İran ve Hizbullah ile kurulan jeopolitik ittifaka teolojik zemin sağlama.
- Fıkhî /dini pratik: NusayrÎliğin ibadet ve dini pratiklerinin Caferî fıkhı ile uyumlulandırılması.
Bu girişimlerin geniş Nusayrî toplumunda tam kabul gördüğünü söylemek de gerçeği yansıtmamaktadır.
E- Ghazal Ailesi:
Suriye Nusayri toplumunda Ghazal ailesi, dini otorite ve toplumsal yapı üzerinde etkili bir ailedir. Nusayrîlik'te Şeyhlik babadan oğula geçen manevi bir kurumdur. Ghazal ailesi mezhebin teolojik dönüşümünde ve devletle olan ilişkisinde kritik rollere sahip olmuştur. İç savaş boyunca Ghazal ailesinden bazı şeyhler hem ordu hem de rejim milisleri içinde bizzat yer alarak savaşmışlardır.
Mihraç Ural’ın milis grubunda cephe hattında savaşan Şeyh Bedr Ghazal bunlardan biridir.
F- Suriye’de Nusayrî Toplumu Ayaklandı mı?
Geçen Cuma günü (26 Aralık 2025) bir Caferî Camii'ne yapılan terör saldırısı sonrası Nusayrîleri sokağa çağıran Şeyh Ghazal Ghazal, eski rejimin has adamlarından biridir. Muhtemelen Lübnan ya da İran'da bulunmaktadır. Devrimin ilk gününden beri devrimi istiskal eden Şeyh’in bu çıkışı, rejimin eski kurmay sınıfının stratejik birikiminden bağımsız okunamaz. (Lazkiye Sağlık Müdürlüğü, Şeyh Ghazal Ghazal'ın çağırısı sonrası başlayan gösterilerde provokatörlerin saldırıları sonrası 1'i güvenlik görevlisi olmak üzere şiddet olaylarında 3 kişinin hayatını kaybettiğini ve 55'ten fazla kişinin yaralandığını açıklamış, Suriye Ordusu, eski rejim kalıntılarının saldırıları sonrası Lazkiye ve Tartus’a girmişti.)
G- Sonuç Yerine: Ayaklananlar Kimlerdir?
Mahir Esad’ın uyuşturucu ticaretinde ortağı Dürzî lider Hicrî ve Esad’ın iç savaşın daha başında bölgeyi ‘terk/teslim’ ettiği YPG’de de benzer ilişkiler sır değildir. Şimdi bu karmaşık denkleme İsrail de dahil olmuştur. Hemen bütün bu aktörlerde IŞİD-DAEŞ olarak çerçevelenen ‘radikal islamcı terör’ en kullanışlı ve pazarlanabilir argümandır. Başlangıçta muhalefeti paralize etmekte kullanılan bu argüman son günlerde yeniden sahneye çıkmıştır.
Mevzu karmaşık ancak vâzıhtır; Türkiye merkezli bir bölgesel toparlanma katarı bütün ağırlığıyla hareket halindedir. Bu hareketi tehdit olarak gören güçlerin Nusayrîler başta olmak üzere azınlık korkularını araçsallaştırmalarına müsaade edilemez.
Ayaklananlar Nusayrî, ancak Suriye Nusayrî toplumunun yaka silktiği Şebbiha'dan ibarettir.
Dr. Mustafa Ekici, 29.12.2025, Sonsuz Ark, Konuk Yazar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.