Sonsuz Ark'ın Notu:
Aşağıda çevirisini yayınladığımız analiz, Afrika Yönetişim ve Kalkınma Enstitüsü Direktörü ve Baş Ekonomisti Basit A. Asongu'ya aittir ve Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS)'na üye 15 ülkenin, 1 Ocak 2020 itibariyle, yeni bir ortak para birimi olarak kabul ettiği “ECO”ya odaklanmakta, risklere ve fırsatlara yönelik değerlendirmeler içermektedir. Basit A. Asongu Dünya kamuoyunun pek haberdar olmadığı bir gerçeğe işaret etmektedir: ECOWAS, Fransız sömürge yönetiminden bu yana, tek bir para birimi olan Batı Afrika CFA Frangı olan sekiz Frankofon ülkeyi (Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gine-Bissau, Mali, Nijer, Senegal ve Togo) de içermektedir. Ve Fransa CFA frangı ülkelerinin ECO’yu reddetmesini istiyor, çünkü bu ülkeler yabancı para rezervlerinin yarısını Fransız hazinesine yatırıyorlar. Frankofon olarak tanınmak istemeyen Sekiz Batı Afrika ülkesi para rezervlerini Fransız merkez bankasından çekme isteği Fransa'yı rahatsız etti. Fransa 1961’den beri 14 Afrika ülkesinin ulusal rezervlerini elinde tutmaktadır, bu ülkeler: Benin, Burkina Faso, Gine-Bissau, Fildişi Sahili, Mali, Nijer, Senegal, Togo, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi ve Gabon’dur. Bu ülkeler Fransa’ya sömürge vergisi ödemek zorunda bırakılmıştır. Bunu reddeden Afrika liderleri ya öldürülmüş ya da darbe kurbanı olmuşlardır. Kendilerine itaat eden liderler, halkları aşırı yoksulluk ve çaresizlikle karşı karşıya kalırken, Fransa tarafından müsrif bir hayat tarzıyla ödüllendirilmişlerdir. Türkiye, Afrika ile ilişkilerini geliştiriyor, özellikle Fransa'nın halen sömürge prosedürleri uyguladığı Frankofon sekiz ülke ile yakından ilgileniyor. Eylül 2018'de Türkiye'yi ziyaret eden ve Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından ağırlanan Benin Cumhurbaşkanı Patrice Talon, Türkiye'yi ülkesine davet etmişti: "Türkiye'nin kalkınmaya devam etmesi bizim arzumuz. Türkiye'nin kalkınmasının da Afrika'ya bir etkisi olmasını bekliyoruz." Nisan 2019'da Dış Ekonomik İlişkiler Kurulunun (DEİK) düzenlediği Türkiye-Burkina Faso İş Forumu'nda konuşan Burkina Faso Cumhurbaşkanı Roch Marc Christian Kabore, Burkina Faso'da özellikle pamuk alanında büyük atılımlar olduğunu, kendilerinin de Türkiye ve Türk iş adamları seviyesine ulaşmak istediğini söyledi. Haziran 2019'da Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ile Nijer Halk Sağlığı Bakanlığınca ortak işletme modeliyle 3 yıl süreyle hizmet verecek hastanenin açılışı yapıldı. Temmuz 2019'da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Fildişi Sahili Cumhuriyeti İnşaat, Konut ve Şehircilik Bakanlığı arasında "Konut Alanında İşbirliği Yapılmasına Dair Mutabakat Zaptı" imzalandı. Ağustos 2019'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Türkiye Diyanet Vakfı’na (TDV) vekalet verdiği hissenin de yer aldığı kurbanlar, Batı Afrika’daki Togo’da kesildi. Eylül 2019'da Türkiye'yi ziyaret eden Mali Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Vahdettin Köşkü'nde kahvaltı yaptı. Ekim 2019'da Türkiye'yi ziyaret eden Gine-Bissau Dışişleri Bakanı Suzi Carla Barbosa, ülkesinin siyasi anlamda Türkiye'yi desteklediğini açıklamıştı: "Dost ülkelerle ilgili olarak ve özellikle Türkiye ile ilgili konularda uluslararası alanda sesimizi yükseltiyoruz ve buna devam edeceğiz." 19 Kasım 2019'da Burkina Faso, ülkedeki terör faaliyetlerini desteklediğinden şüphelenilen Fransa'yı "savaş uçaklarını düşürmekle" tehdit etti. Burkina Faso Genelkurmay Başkanlığı, Fransa'ya, "hükümete bilgi verilmeden yaptığı uçuşların düşman saldırısı olarak nitelendirileceği ve uçakların vurulacağı uyarısında bulundu. 20 Kasım 2019'da Türkiye'yi ziyaret eden Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall, Cumhurbaşkanlığı Külliyesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile akşam yemeğinde bir araya geldi. 23 Kasım 2019'da Nijer, Fransız sömürgesi olduğu yıllara yüceltici atıflarda bulunan Fransa referanslı ulusal marşını değiştireceğini açıkladı. Fransa Cumhurbaşkanı Macron'un Barış Pınarı Harekatı'na karşı duyduğu öfkeyi, "NATO'nun beyin ölümü gerçekleşti" diyerek dışa vurmasının ve PKK-YPG'nin temsilcilerinin Macron tarafından ağırlanmasının, Fransa Meclisi'nde Türkiye'nin hedef alınarak 'NATO kesinlikle hasta', 'Müttefikimiz Kürtleri bombalıyor' gibi kontrolsüz tepkilerin arka planında Çözülen, çöken ve iki yıldır süren ayaklanmalarla istikrarsızlaşan, sömürgeci, terör destekçisi bir Fransa'ya karşı atağa kalkan Türkiye gerçeği yatmaktadır... Batı Afrika Para Birliği aynı zamanda Fransız sömürge zincirlerinin de kırılması anlamına gelmektedir. Mart 2008'de eski Fransız Cumhurbaşkanı Jacques Chirac şöyle demiştir: “Afrika olmadığı takdirde Fransa üçüncü dünya sıralamasına düşecektir.”
Seçkin Deniz, 26.11.2019
Can a West African Currency Union Work?
"Euro Bölgesi'nin tecrübesi, idare edilmesi zor para birimlerinin nasıl olabileceğini ve denemeye ve uyarlamaya devam etmenin ne kadar önemli olduğunu gösterdi. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğunun 15 üyesini içeren bir para birliği farklı olmayacak; ancak bu işe yaramayacağı anlamına gelmiyor."
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğunun 15 ülkesi, gelecek yıl itibariyle, yeni bir ortak para birimi olan “ECO” yu kabul etti. Ancak, Euro bölgesi tecrübesinin gösterdiği gibi, para birlikleri hantal olabilir. Başarılı bir para birliği oluşturmak, ECOWAS ülkelerinin ciddi zorlukların üstesinden gelmesini gerektirecektir.
Ekonomist Robert Mundell'in çalışması, bir “optimum para birimi”nin dört ana şartı yerine getirmesi gerektiğini öne sürüyor. Bunlardan ilki, çalışanların istihdam alanlarını doldurmak için para birliği boyunca kolayca hareket etmelerini sağlayan büyük ve entegre bir işgücü piyasasıdır. Bölgesel ticaret dengesizliklerini gidermek için sermaye hareketliliği ile birlikte fiyat ve ücret esnekliği de gereklidir. Bu iki koşul üçüncü bir ihtiyacın olduğu anlamına geliyor: emek ve sermaye hareketliliği sonucu zarar gören ülkelere mali transferler için merkezi bir mekanizma. Son olarak, katılımcı ülkelerin herhangi bir alanda bir şoktan kaçınmak için benzer iş döngüleri olmalıdır.
ECOWAS üyesi ülkeler, ECO'nun altı yakınsama kriterine rehberlik eden bu koşulların farkındadır. Bu kriterler arasında GSYİH'nın % 3'ünün altında bir bütçe açığı; GSYİH'nın % 70'inden daha fazla olmayan kamu borcu; % 5 veya daha az enflasyon; ve istikrarlı bir döviz kuru. Ayrıca, brüt döviz rezervleri en az üç aylık ithalat teminatı sağlayacak kadar büyük olmalı ve merkez bankası finansman açığı bir önceki yılın vergi gelirinin % 10'unu geçmemelidir.
Şimdiye kadar ECOWAS ülkeleri bu kriterleri yerine getirmek için mücadele ettiler. Örneğin, yalnızca beş ülke - Cape Verde, Fildişi Sahili, Gine, Senegal ve Togo - enflasyon ve bütçe açıkları ile ilgili şartları yerine getiriyor. Bu hayal kırıklığı yaratan gerçeği, ECOWAS başkanı ve Nijer Devlet Başkanı Mahamadou Issoufou, 2020'de “hazır olan ülkeler tek para birimini başlatacak” iken, “Hazır olmayan ülkeler altı yakınsama kriterinin tümüne uydukça programa katılacaklar.” diyerek doğruladı.
Ve yine de tüm üyelerin yakınsama kriterlerini karşılamasını sağlamak, başarılı bir Batı Afrika para birliği oluşturmaya doğru atılan ilk adım. ECOWAS ülkeleri güvensizlik ve yolsuzluklarla beslenmektedir ve şu anda birçok keyfi tarifeler ve tarife dışı engeller vardır. Ayrıca, bölgenin tedarik zinciri altyapısı yetersiz kalmaktadır. Ve Nijerya’nın katılması halinde, birlik önemli bir yapısal dengesizliğe maruz kalabilir: Afrika’nın en büyük ekonomisi olan Nijerya, bloğun toplam GSYİH’nın % 67’sini oluşturuyor.
Meseleleri daha da karmaşık hale getiren şey, başta Fransa olmak üzere, dış kuvvetlerin para birliğinin yörüngesini ne ölçüde şekillendireceğidir. ECOWAS, Fransız sömürge yönetiminden bu yana, tek bir para birimi olan Batı Afrika CFA Frangı olan sekiz Frankofon ülkeyi (Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Gine-Bissau, Mali, Nijer, Senegal ve Togo) içermektedir.
Aslında, başlangıçta ECOWAS'ın geri kalan yedi ülkesine - Cape Verde, Gambiya, Gana, Gine, Liberya, Nijerya ve Sierra Leone - ilk önce kendi aralarında para birliği kurmaları önerildi. Bu yeni para birliği üyeleri için fonksiyonel ve değerli olduğunu kanıtladıktan sonra, CFA frangı kullananları Batı Afrika ortaklığına katılmaya ikna etmek daha kolay olurdu.
Ne de olsa şu anda Euro'ya sabitlenen Fransa destekli para birimi, döviz kuru istikrarı ve düşük faiz oranları dahil olmak üzere önemli avantajlar sunuyor. Batı Afrika CFA Frangı Döviz Birliği üyeleri, faiz oranları ve enflasyon oranları yüksek ülkelerle kanıtlanmamış bir para birliğine katılarak bu avantajları riske atmak istemeyebilir. Ve Fransa CFA frangı ülkelerinin ECO’yu reddetmesini istiyor, çünkü bu ülkeler yabancı para rezervlerinin yarısını Fransız hazinesine yatırıyorlar.
Bu zorlu zorluklara rağmen, bölgesel entegrasyonu hızlandırma potansiyeli dolayısıyla ECO konusunda iyimser olmak için bir çok neden var. Başarılı bir ECOWAS para birliği, önerilen Doğu ve Güney Afrika Para Bölgeleri'nde ilerlemeyi teşvik edecektir. Bu, iddialı Afrika Kıta Serbest Ticaret Bölgesi'nde (African Continental Free Trade Area-AfCFTA) ilerlemeyi sürdürmek için uzun bir yol kat edilmesini sağlayacaktır.
Euro Bölgesi'nin tecrübesi, idare edilmesi zor para birimlerinin nasıl olabileceğini ve denemeye ve uyarlamaya devam etmenin ne kadar önemli olduğunu gösterdi. Bir ECOWAS birliği farklı olmayacak. Ancak eğer üye ülkeler çalışmayı taahhüt ederse, ECO bölgesel - ve kıtasal - büyüme ve gelişme için bir nimet olabilir.
Basit A. Asongu, Yaounde, 15 Ekim 2019, Project Syndicate
(Basit A. Asongu Baş Ekonomist ve Afrika Yönetişim ve Kalkınma Enstitüsü Direktörüdür.)
Seçkin Deniz, 26.11.2019, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.