Comic Books Are Jewish Literature
Süper kahraman çizgi romanları özünde Yahudi edebiyatıdır. 1930'lar ve 1940'larda New York'taki Yahudi göçmenler çoğu saygın sektörden uzak tutulduğu için yayıncılar, yazarlar ve sanatçılar kendilerine ait bir sektör, çizgi roman yarattılar. Ayrıca, çeşitli düzeylerde Yahudi anlamlarıyla besledikleri, çizgi romanın tescilli türü olan süper kahramanları da yarattılar.
Superman'in yaratıcıları Jerry Siegel ve Joe Shuster, 1942
Daha az bilinen bir gerçek ise çizgi romanın kendisinin bir Yahudi icadı olduğudur. 1933'te Bronx'lu işsiz bir öğretmen olan Maxwell Gaines (evlilik öncesi soyadı Ginsburg), eski gazete şeritlerini lisanslayıp dergi formatında yeniden basma fikrini ortaya attı. (Bu yüzden onlara "Yahudi" deniyor.)(“ Çizgi romanlar” başlangıçta hepsi mizah şeritleriydi.) Yavaş yavaş yeni içeriklere ihtiyaç duyuldu ve beş yıl sonra, Haziran 1938'de Superman ilk kez ortaya çıktı.
Çelik Adam ilk süper kahramandı ve diğerlerinin sonsuza dek kalıplanacağı kalıptı. Aynı zamanda oldukça Yahudi bir karakter. Kanonik olarak değil, metametinsel olarak, bir metafor olarak ve Yahudi yaratıcıları Jerry Siegel ve Joe Shuster'ın bir avatarı olarak.
Doğum adı olarak kendisine Kal-El (İbranice'de Tanrı anlamına gelen El) verilmiş ve Musa ile aynı köken hikayesini anlatmıştır; küçük bir gemide güvenliğe götürülen, sık bitki örtüsünün ortasında bulunan, kendi halkı dışındaki insanlar tarafından yeniden adlandırılan ve büyütülen ve büyüyüp büyük bir kurtarıcıya dönüşen bir bebek. Çeşitli versiyonlarda, Kuzey Kutbu'nu dolaşıp babası Jor-El'in hologramından özel mirasını öğrenen bu bebek, Musa'nın Midyan ve yanan çalılar arasındaki yolculuğunu yansıtır.
Siegel, ilk çizgi romanlarında sık sık bahsettiği, hakikat ve adalet adına savaşan süper güçlü İsrailli yargıç Samson'dan ilham aldığını kabul etti. Ayrıca, ezilenlerin yıkılmaz bir şampiyonu yaratırken Prag goleminden -özellikle 1920 yapımı filmden- de ilham almıştı. (Golem efsanesi, 1958'de Superman'in en ünlü düşmanlarından Bizarro'nun kökeni için de kullanıldı.)
Siegel ve Shuster, Superman'in alter egosu Clark Kent'i kendilerinden esinlenerek yaratmışlardı. İkisi de gözlüklü, sakar ve nevrotikti, ama aynı zamanda zeki, yaratıcı ve espriliydiler; Yahudi klişelerinin bir listesiydi bunlar.
Superman, özünde eski ülkesinden gelip adını İngilizleştirerek Clark Kent yapan Yahudi mülteci Kal-El'in hikâyesidir. İnsan gibi görünebilen, ancak toplumla yalnızca bir Yahudi kılığına girerek özgürce etkileşim kurabilen bir uzaylıdır; Yahudi gibi görünüp Yahudi olmayan biri gibi. Kostümü, annesinin onu bebekken sardığı Kripton kumaşlarından yapılmıştır ve kıyafetlerinin altında bir tallit gibi giyer, bu da ona istediği zaman kimlik değiştirme yeteneği verir.
Dönemin diğer süper kahramanları da Yahudi yaratıcılarının geçmişini ve meşguliyetlerini yansıtır. Örneğin, 1941'de Joe (Hymie) Simon ve Jack Kirby (Kurtzberg) tarafından yaratılan Kaptan Amerika, güçlü bir azme sahip, zayıf bir gencin Nazilerle savaşmak için yıldızlarla bezeli bir kalkanla donatılmış bir süper asker olmayı gönüllü olarak üstlenmesini konu alır. Sarsılmaz bir inanca sahip, nazik bir genç olan Kral Davut'un, halkının dev düşmanıyla savaşmak için gönüllü olarak görev almasını ve daha sonra altıgen bir kalkan olan Davut Yıldızı'nı yapmasını konu alır.
"Çizgi romanları Yahudi yapan yalnızca yaratılış tarihi değil; içlerinde bulunan zengin Yahudi temaları ve sembolizmidir."
Kaptan Amerika'nın ikinci kişiliği, tıpkı ortak yaratıcısı Jack Kirby gibi, Aşağı Doğu Yakası'ndan ufak tefek genç bir sanatçı olan Steve Rogers'dır. Kirby açıkça şunu ifade etmiştir:
"Kaptan Amerika bendim ve ben Kaptan Amerika'ydım."
Kaptan, ilk sayısının kapağında Hitler'e yumruk attığında - Mart 1941 tarihli ve Aralık 1940'ta yayınlanan, Pearl Harbor'dan bir yıl önce ve Amerikalıların büyük çoğunluğunun müdahaleye şiddetle karşı çıktığı bir dönemde - bu Kirby'nin hatasıydı. "Kendi öfkemin yüzeye çıkması." Ve basın, devam eden Holokost hakkındaki haberleri arka sayfalara iterken, Kaptan Amerika Çizgi Romanları # 46'nın kapağında etiketli mahkumların silah zoruyla dev fırınlara götürüldüğü, küllerin arasından insan kemiklerinin çıktığı görülüyordu.
1950'li yılların çizgi romanları çoğu insanın zihninde neşeli ve kaygısız bir görüntü oluşturur, ancak gerçekte birçoğu Yahudi yaratıcıları için bir çıkış yolu olan Holokost sonrası alegorilere dönüşmüştür.
En popüler tür süper kahramanlar değil, korkuydu ve Superman, ana dünyasının yıkımı ve halkının yok oluşuyla giderek daha fazla rahatsız oluyordu. Hikâyeler boyunca, hayatta kalma suçluluğuyla boğuştu, kuzeni Supergirl gibi diğer Kriptonlu kurtulanları keşfetti ve kayıp kültürünü öğrenmeye ve korumaya çalıştı.
1960'larda Marvel Comics, yeni hikaye anlatım biçimleri ve birçoğu Yahudi ikili Stan Lee (Stanley Lieber) ve Jack Kirby tarafından yaratılan yeni karakterlerin patlamasıyla sektörde devrim yarattı.
Bu yeni yaratımlar, büyük ölçüde insan gibi görünebilen, kendilerinden nefret eden bir dünyayı korumaya yemin etmiş, özel miraslarının armağanlarını yeşiva benzeri bir özel okulda kullanmayı öğrenen, zulüm görmüş bir mutant azınlık olan X-Men gibi Yahudi temalarını yansıtmaya devam etti. Dizi, kimlik, entegrasyon ve kabilecilik ve bir arada yaşama konularını ele aldı ve hâlâ da ele almaya devam ediyor.
Çizgi romanların en gizli sırrı, en kârlı süper kahraman olan Örümcek Adam'ın Yahudi olmasıdır. O zamanlar ve şimdi yoğun bir Yahudi mahallesi olan Queens, Forest Hills'ten gelen nevrotik bir budala olan Örümcek Adam, sürekli olarak "oy" gibi Yidişçe ifadelerle serpiştirilmiş ironik, kendini küçümseyen mizahla espri yapardı.
Daha sonra, karakteri herkesten daha uzun yazan eski bir Ortodoks yeşiva öğrencisi olan yazar Brian Michael Bendis, mishugas, fakakta, shmendrick ve Şavuot gibi bayramlara göndermeler ekledi. 2018 yapımı animasyon filmi Spider -Man: Into the Spider- Verse'te Peter Parker'ın düğününde cama bastığı bir an görülebilir.
1970'lerde Kirby, çok yıllı, çok serili bir destan yazdı ve çizdi. Savaşan uzaylı tanrıları konu alan "Dördüncü Dünya"da, iyi adamlar Yahudi arketiplerine, kötü adamlar ise Nazi arketiplerine dayanıyordu. Neredeyse her sayı Kutsal Kitap, Talmud ve Kabala göndermeleriyle doluydu.
Yahudi yaratıcılar, Trina Robbins'in 1972 tarihli Wimmen's Comix'i, Harvey Pekar'ın 1976 tarihli American Splendor'ı ve Will Eisner'ın 1978 tarihli A Contract with God and Other Tenement Stories'i gibi eserler üreterek, diğer türlerde de geçmişlerini giderek daha fazla ön plana çıkardılar . Art Spiegelman'ın Maus'u 1992 Pulitzer Ödülü'nü kazandı.
Çizgi romanların Yahudi kökeni son yıllarda giderek daha fazla kabul görüyor. Will Eisner, 2002 yılında Ulusal Yahudi Kültürü Vakfı'ndan Yaşam Boyu Başarı Ödülü aldı.
"[Çizgi roman] türünün birçok yönden Yahudi tarafından yaratılmış bir tür olduğu gerçeğinin kabul edilmesi."
2000 yılında Siegel ve Shuster, The Jewish 100: A Ranking of the Most Influential Jews of all Time (Tüm Zamanların En Etkili Yahudileri Sıralaması) listesinde yer aldı ve Kasım 2021'de Yahudi-Amerikan Onur Listesi'ne dahil edildiler.
Ancak çizgi romanları Yahudi yapan yalnızca yaratılış tarihi değil; içlerinde bulunan zengin Yahudi temaları ve sembolizmidir.
Süpermen'in yaratıcılarından Joe Shuster, DC Comics'in 1975'te çektiği bir basın fotoğrafında.
Bu temalar, mecazi ve abartılı bir şekilde sunulsa da, yirminci yüzyıl Yahudi-Amerikan edebiyatının temalarıyla aynıdır. Siegel, Shuster, Simon, Kirby, Lee ve diğer ilk çizgi roman yaratıcıları, Roth, Bellow, Wouk, Malamud ve Miller ile aynı geçmişten gelmiş ve aynı şeyleri yazıp çizmişlerdir. Aynı rafta yer almayı hak ediyorlar.
Roy Schwartz, 25 Ocak 2022, Jewish Book Council
(Roy Schwartz, The Forward ve CNN.com için popüler kültür üzerine yazılar yazıyor . Yazıları New York Daily News, Philosophy Now ve IGN gibi yayınlarda yer aldı. CUNY'de ders verdi ve New York Halk Kütüphanesi'nde konuk yazar olarak çalıştı. Son kitabı Diagram Ödülü alan 'Superman Circumcised? The Complete Jewish History of the World’s Greatest Hero (Süpermen Sünnetli mi? Dünyanın En Büyük Kahramanının Eksiksiz Yahudi Tarihi)'dir.)
Eyüp Kaan, 18.08.2025, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.