Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Sonsuz Ark'ın Notu:
Çevirisini yayınladığımız analiz, Yeni Zelanda- Aotearoa'da yaşayan ve küresel organize suçlar da dahil olmak üzere çeşitli konularda haber yapan gazeteci Sean Williams'a aittir ve uyuşturucu ile savaşta halkını korumaya çalışan eski Filipinler Cumhurbaşkanı Duterte'nin UCM kararı gereğince kendi hükümeti tarafından tutuklanmasının Filipinler'de ürettiği sosyal yarılmaya odaklanmaktadır. Analizden de görüleceği üzere ABD ve CIA'nin ürettiği uyuşturucu cehenneminde ayakta kalmanın bedelleri hiçbir ırk ya da din ayrımı olmadan herkes tarafından ödeniyor.
Seçkin Deniz, 27.06.2025, Sonsuz Ark
Duterte’s Arrest Sparks a Reckoning in the Philippines"Eski liderin tutukluluğu Güneydoğu Asya ülkesini ikiye böldü; birçokları kanlı uyuşturucu savaşı için adalet talep ederken diğerleri serbest bırakılmasını istiyor."
Her 16 Mart'ta Filipinler'in Davao kenti sakinleri, kentin kuruluşunun anısına düzenlenen Araw ng Dabaw ya da Davao Günü kapsamında geçit törenlerine, gösterilere ve geleneksel danslara tanık olmak için ana caddelerde sıralanıyor.
Rodrigo Duterte'nin destekçileri, 15 Mart 2025 tarihinde Manila'da Filipinler'in eski devlet başkanına destek için düzenlenen bir mitinge katıldı. (Getty Images aracılığıyla Daniel Ceng/Anadolu)Davao'nun bir şehir haline geldiği 1937 yılında Filipinler, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı bir devletti ve Japon İmparatorluk Ordusu tarafından işgal edilmek üzereydi. Bu yılki Araw ng Dabaw'da, savaş sonrası Pasifik'in değişen bağlılıklarını simgeleyen Japon video oyunu ve anime karakterleri gibi giyinmiş cosplayerlar yer aldı. Ancak birkaç sokak ötedeki protestocular Davao'luları yeni bir sömürgeci tehditle karşı karşıya oldukları konusunda uyardılar; bu kez Lahey'de.
Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin eski Devlet Başkanı Rodrigo Roa Duterte'yi tutuklayıp iade etmesinden bu yana her gün, Duterte'nin yedi dönem belediye başkanlığı yaptığı Davao'daki destekçileri araç konvoyları halinde ya da şehir merkezindeki basketbol sahalarında protesto gösterileri düzenlediler. Filipinliler Hollanda'da bile bir araya gelerek, Davao'luların suçla mücadelesi nedeniyle “Cezalandırıcı” olarak adlandırdıkları Duterte'nin serbest bırakılmasını talep etti.
Davao'nun Pasifik kıyısından birkaç blok ötedeki Sana's Carinderia adlı barbekü mekanının sahibi Joel Valles'ten daha yüksek sesle Duterte'ye destek veren çok az kişi var. Mekanın girişindeki reklam panosunda buranın Duterte'nin en sevdiği restoran olduğu yazıyor. Mekanın içi tabandan tavana kadar Duterte ve ailesinin, kızı ve Filipinler'in şu anki başkan yardımcısı Sara ile şu anda sırasıyla Davao'nun belediye başkanı ve şehir temsilcisi olarak görev yapan oğulları Sebastian ve Paolo'nun fotoğraflarıyla kaplı.
Valles, dışarıdaki işlek bir yolu işaret ederek, Duterte sahneye çıkmadan önce Davao'nun tehlikeli bir yer olduğunu söyledi: Araba hırsızlıkları ve gasplar olağan şeylerdi. Ancak Duterte göreve geldiğinde bu durum sona erdi. “[Suçluları] korkutmak zorundasınız,” dedi.
Valles, “Pek çok dik kafalı insan, özellikle de uyuşturucu satıcıları [ve] tecavüzcüler ... yerin 6 metre altına konuldu,” diye ekledi. “Bu yüzden pek çok insan çok dikkatliydi.”
Valles Davao Günü'nü restoranda kutladı ve Manila'nın üzerinde bulunduğu ada olan Luzon'a kadar uzak yerlerden Duterte'ye saygılarını sunmak için gelenler olduğunu söyledi. “Her zamanki gibi bir iş” dedi. “Babamız olmadan, başkanımız olmadan kutlama yapıyor olmamız çok üzücü. ... Biz tam bir aile değiliz.”
Bazı gruplar Duterte'nin başkanlığı döneminde, 2016-2022 yılları arasında, polis ve kanunsuzların acımasız “uyuşturucuyla savaş” kapsamında 30.000 vatandaşı öldürdüğünü tahmin ediyor (Filipin hükümeti 6.248 kişinin öldüğünü kabul etti). Duterte'nin kampanyasının kurbanları, ölümlerin çoğunun gerçekleştiği Manila metropol bölgesindeki mahallelere 79 yaşındaki Duterte'nin hapse atılmasıyla ilgili haberleri izlemek için büyük ekranlar kurdu.
Manila'da yaşayan bir rahip ve uyuşturucu karşıtı kampanya yürüten Peder Flavie Villanueva, “Ulusun yalanlardan, gerçeğin öldürülmesinden, demokratik kurumların öldürülmesinden ve tarihin yaralanmasından kendini iyileştirmesi gerekiyor” dedi.
Duterte ülkenin en yüksek makamına yükselmeden çok önce Davao'da bir uyuşturucu savaşı başlatmıştı. Duterte'nin 1998'den 2016'ya kadar 1.400 kadar cinayetten sorumlu bir grup polis ve gangsterden oluşan Davao Ölüm Mangası'nın (DDS) arkasında olduğu iddia ediliyor. ICC, eski DDS üyelerinin ifadelerine dayanarak, Duterte'nin 2011-2016 yılları arasında Davao Belediye Başkanı olarak görev yaptığı süre boyunca en az 43 kişinin ölümünden cezai olarak sorumlu olduğunu iddia ediyor.
Kurbanlar arasında 71 yaşındaki Clarita Alia'nın dört oğlu da bulunuyor. Kadın, Alia'nın yerel bir polis memuruyla tartışmasının ardından kanunsuzların dört gencini bıçak ve tornavidalarla bıçaklayarak öldürdüğünü iddia ediyor. Alia şimdi fareler ve hamam böcekleri tarafından istila edilmiş bir şehir içi pazarında bir gecekonduda yaşıyor. Tek geçim kaynağı damadının ananas tezgahı. New Lines'a gözyaşları içinde her bir cinayeti anlattı. “Pek çok Filipinli [Dutertes'in] gerçek yüzünü zaten biliyor,” dedi. “Ailelerinin bir daha asla iktidara gelmemesi için dua ediyorum.”
Duterte'nin DDS'nin başındaki rolü yıllardır bir dizi bomba yeminli ifadeyle ortaya dökülüyor. Eski polis ve DDS üyesi Arturo Lascanas ICC'ye düşük seviyeli cinayetler için kendisine 10.000 ila 20.000 peso (85-170 $) arasında para verildiğini söyledi. Ancak yüksek profilli cinayetler ekibine 100 kat daha fazla kazandırabiliyordu. Duterte'nin ölüm makinesini 56 yıl önce kurulan Maoist gerilla gücü Yeni Halk Ordusu'na mensup suikastçılarla yağladığına bile inanılıyor.
Lascanas yeminli ifadesinde "Başlangıçta grubun görevi Davao City'deki şüpheli yasadışı uyuşturucu satıcılarını, kullanıcılarını, uyuşturucu lordlarını ve diğer organize suç örgütlerini 'etkisiz hale getirmek' (polis dilinde öldürmek anlamına geliyor) idi" dedi. "Belediye Başkanı Rodrigo Roa Duterte'nin öldür, öldür, öldür emri hız kesmeden yankılandı ve harfiyen yerine getirildi. ... Operasyonlarımız sırasında birçok kez Başkan Duterte bize hep şunu hatırlatırdı: herkesi öldürün. Kimseyi canlı bırakmayın ki kanıt kalmasın. Bu bizim DDS sloganımız haline geldi."
Edgar Matobato adlı kaçak bir eski DDS üyesinin korkunç ifadesi de benzer şekilde Filipinler'i sarstı. Matobato New York Times'a verdiği demeçte hedeflerin, omzunda üzerinde "günaydın" yazan bir havlu taşıyan bir gözcü tarafından belirlendiğini söyledi. Daha sonra kurbanlarını öldürürken çığlıklarını maskelemek için koli bandı kullanıyordu - çoğu tabancayla, ancak bazıları bıçaklanarak ve biri timsaha yem edilerek öldürüldü. Cesetleri küçük parçalara ayırdıktan sonra kokuyu bastırmak için üzerlerine motor yağı döküyormuş. Matobato "doğramada iyiydim" diyor.
Aynı makalede, 2013 yılında DDS meslektaşlarıyla birlikte uyuşturucu satıcısı oldukları söylenen üç genç kadını kaçırıp tecavüz ettikten sonra öldürdükleri korkunç bir olayı anlattı. Olayı düşünürken pişmanlık duyuyor gibiydi. "Çok gençtiler," dedi. "Suçlu değillerdi. İsimlerini bile bilmiyorum."
Adının takma bir isimle değiştirilmesini isteyen Juan, DDS'nin aktif olduğu dönemde Davao'da görev yapmış eski bir polis memuru. "Akyat bahay" ya da "çitlere tırmanan" hırsızlarla karşılaşıldığında söylenmeyen bir kural olduğunu söyledi. Juan New Lines'a "Eğer onu yakalarsan, öldür" dedi. "Kodlarımız var... ne yapacağınızı biliyorsunuz." Bu kampanyanın merkezinde, polis memurlarının uyuşturucu şüphelilerinin evlerini aradığı Oplan Tokhang - adı kabaca "vur ve kaç" olarak tercüme edilen bir operasyon - vardı. Ziyaretler genellikle şüphelilerin ölümüyle sonuçlanıyordu ve bunların büyük çoğunluğu kabaca "nefsi müdafaa" anlamına gelen "nanlaban" olarak adlandırılıyordu.
"Vur-kaç", Duterte'nin Davao'nun uyuşturucu savaşını büyütme sözü verdiği 2016 yılında ulusal politika haline geldi. O yılın Ekim ayında "Hitler 3 milyon Yahudi'yi katletti," diyerek Holokost'un boyutunu büyük ölçüde küçümsedi. "3 milyon uyuşturucu bağımlısı var. ... Onları katletmekten mutluluk duyarım." Duterte, seçim zaferinden kısa bir süre sonra "vur ve kaç" politikasının mimarı Ronald "Bato" dela Rosa'yı Filipinler polisinin başına atadı.
2019'da senatör olan Dela Rosa'nın adı UCM'nin Duterte'ye karşı açtığı davada geçiyor. Eski başkanın tutuklanmasının ardından ülkede açıklanmayan bir yere taşındı. "Eğer tüm yasal yollar tükendiyse ve hala adalet yerini bulmadıysa, o zaman ailemin polisler yüzünden acı çekmesini istemiyorum. ... Ona bakmama izin vereceklerini umarak yaşlı adamın yanına gitmeye hazırım," diye yazdı dela Rosa 12 Mart'ta Facebook'ta.
Davao'lular ve Filipinler'in en büyük ikinci adası olan Mindanao'da yaşayan 26 milyon insan, uzun zamandır yurttaşlarından - özellikle de neredeyse binlerce mil ötedeki Manila'dakilerden - farklı olmakla gurur duyuyor. Mindanao uzun zamandır çatışmalarla şekilleniyor. On yıllardır süren İslamcı isyan, özellikle 2017'de İslam Devleti grubuna bağlı militanların tarihi Marawi kentini kuşatmasıyla izler bıraktı. Yeni Halk Ordusu 1969'dan bu yana Mindanao'nun sık ormanlarında konaklıyor ve hala ara sıra saldırılar düzenliyor. Endonezya'ya ve Güneydoğu Asya'nın diğer bölgelerine açılan önemli bir deniz kapısı olan Davao, özellikle "shabu" ya da metamfetamin gibi uyuşturucu maddelerin aktarım noktası olarak kullanan organize suç gruplarının hedefinde.
Bu nedenlerden dolayı pek çok Mindanao'lu uzun zamandır kendilerini şiddet içeren suçlarla kuşatılmış hissediyor ve Manila'daki hükümetin yardım edemediğini ya da yardım etmek istemediğini düşünüyor. Juan, "Burada farklı bir adalet anlayışımız var," dedi. Duterte belediye başkanı olarak bu itibarı sert adam imajını oluşturmak için kullandı. İşe, kırmızı ışıkta geçenlere ağır para cezaları, havai fişek yasağı ve Filipinler'in en sevilen eğlencesi olan içki satışı ve karaoke için sokağa çıkma yasağı gibi bir dizi dikkat çekici politikayı yasalaştırarak başladı.
DDS kısa süre sonra geldi. Davao'luların çoğunluğu Duterte'nin şehri temizlediğine dair iddialarına inandılar - her ne kadar büyük bir insani maliyet olsa da. Juan, uzun bir süre boyunca mesaiden önce çocuklarıyla vedalaşırken bir ayağının evde, "diğer ayağının mezarda" olduğunu hissettiğini söyledi.
Duterte'nin uyuşturucu savaşının Davao'nun kanunsuzluğuna karşı gerekli bir savunma olduğunu da sözlerine ekledi. Gerçekten işe yarayıp yaramadığı ise çok daha az net.
Duterte'nin yükselişi, 1972'den 1981'e kadar eski Başkan Ferdinand Marcos'un zalim sıkıyönetimini uygulayan ve yolsuzlukla nam salmış bir jandarma olan Filipin Jandarması'nın lağvedilmesiyle aynı döneme denk geldi. Yerine kurulan Filipin Ulusal Polisi o kadar yoksuldu ki araç, personel ve hatta benzin için bile belediye başkanlarına muhtaçtı. Duterte, belediyeyi bir patronaj sistemine dönüştürerek üst düzey işleri sadık iş sahiplerine ve televizyon şahsiyetlerine verdi. Bugün bile Davao, Filipinler'in en şiddet dolu şehirlerinden biri olmaya devam ediyor ve tecavüz konusunda ülke çapında ikinci sırada yer alıyor. Ve Duterte'nin uyuşturucuya karşı açtığı ulusal savaşa rağmen, shabu kullanımı hala yaygın.
İngiliz gazeteci Jonathan Miller, Filipinler'in eski liderinin biyografisi olan "Duterte Harry "de "Belediye başkanı olarak Duterte Janus yüzlüydü, nefes kesici bir çiftdüşün yeteneğine sahipti" diye yazıyor. "Uyuşturucu bağımlılığına karşı ilerici bir tedavi politikası başlatabilir ve aynı zamanda bağımlıları soğukkanlılıkla öldürmek için ölüm mangalarına yaptırım uygulayabilirdi. Bir yandan yolsuzluğa karşı çıkıp işadamlarına ya da siyasetçilere ölümcül tehditler savururken, diğer yandan Davao Belediyesini adam kayıran bir kooperatife dönüştürebilir, kamu fonlarını oy satın almak ve suikastları finanse etmek için kullanabilir."
Başkanlığından bu yana Duterte ve ailesinin bizzat shabu ticaretine aktif olarak karıştığına dair söylentiler dolaşıyor. Geçen yılın sonlarında, eski gümrük memuru Jimmy Guban, Filipinler Temsilciler Meclisi tarafından düzenlenen bir komite oturumunda, Paolo Duterte ve ortağı Michael Yang'ın, 2018 yılında Manila yakınlarındaki Cavite limanına manyetik kaldırıcıların içine gizlenmiş olarak gelen yaklaşık 200 milyon dolarlık metamfetamin sevkiyatından sorumlu olduklarını ifade etti.
Yang, yasadışı offshore bahis merkezleri ve aşırı fiyatlı COVID-19 kişisel koruyucu ekipman sözleşmeleri de dahil olmak üzere çok çeşitli suç faaliyetlerine karışmıştır. 2017 yılında emekli bir antinarkotik subayı, Yang'ın Mindanao'da shabu laboratuvarları işleten Çinli bir triad ya da sendikanın merkezinde yer aldığını ifade etti. Paolo Duterte'nin sırtında bir triad ejderha dövmesi olduğu söyleniyor. Halkın içinde gömleğini çıkarmayı reddetmiştir.
Eski bir deniz subayı, senatör ve yaşlı Duterte'nin suç bağlantılarını araştıran Temsilciler Meclisi Dörtlü Komite oturumlarının lideri Antonio Trillanes, "Duterte yasadışı uyuşturucu ticaretine karıştı, kendi kartelini koruyor ve uyuşturucuya karşı savaşı kendi katılımı için bir örtü olarak kullanıyor" dedi. Trillanos'a göre eski başkan uyuşturucu savaşını "esasen gücünü pekiştirmek ve rekabeti ortadan kaldırmak için ve aynı zamanda bir sosyal kontrol önlemi olarak başlattı, böylece medya, toplum ve diğerleri gibi toplumun farklı bekçi köpekleri uzak tutulacak ve o da istediğini yapabilecekti."
Duterte'nin Davao'da uzun süredir siyasi rakibi olan Maria Victoria "Mags" Maglana, New Lines'a verdiği demeçte, "O, muhalefetin ya da disiplinsizliğin kökünü kazıyan disiplinci bir baba figürüydü ve bunu kamuoyuna gösterirdi" dedi. "Ayrıca kendi gündemini uygulayabilmesi için gerekli altyapıyı, silahlı altyapıyı da kolayca oluşturdu."
Maglana, "O gerçekten siyasi bir hayvan" diye ekledi. "Gruplarla nasıl çalışacağını ve sadakatlerini kazanmak için onlara ne vereceğini biliyor."
Filipinler'de iki ay sonra genel seçimler yapılacak ve Davao'daki neredeyse her görsel gayrimenkul Rodrigo Duterte, ailesi ve uzun süredir Duterte'nin müttefiki ve senatör adayı olan Bong Go'yu tasvir eden pankartlarla sıvanmış durumda. Duterte'nin Barack Obama'nın "Umut" imajı tarzındaki posterleri, Obama'nın başkanlık yarışından neredeyse on yıl sonra hala duruyor - Duterte'nin altı yıllık başkanlığı sırasında Obama'ya "putang ina" ya da "orospu çocuğu" dediği düşünüldüğünde ironik.
Duterte Davao belediye başkanlığı için bir kez daha yarışıyor ve UCM'den alacağı bir mahkumiyetin bile bu görevi üstlenmesini engelleyip engellemeyeceği belirsiz. Duterte parmaklıklar arkasından yöneten tek Filipinli siyasetçi olmayacaktır: Mevcut lider Ferdinand "Bongbong" Marcos'un ruhani danışmanı olan televizyoncu Apollo Quiboloy, seks ve insan kaçakçılığı suçlamalarından tutuklu olmasına rağmen senatör olmayı hedefliyor.
Duterte'nin mirası, Davao'yu turistler arasında popüler olan yakındaki bir adaya bağlayacak olan geniş otoyollarda ve bir köprünün kazıklarında da görülebilir. Bu altyapı projesi - Mindanao'daki diğerleri gibi - Çin tarafından finanse edildi. Duterte başkanlığı sırasında Filipin diplomasisini Pekin'e doğru yönlendirdi ve pek çok kişi Çin Komünist Partisi'nin onu ICC'den koruduğuna inanıyor. Hong Kong gezisinden döndükten sonra tutuklanması bunun aksini ima ediyor.
Tutuklama aynı zamanda Duterte ailesi ile -karısı Imelda'nın 3.000 çift lüks ayakkabıdan oluşan meşhur koleksiyonu da dahil olmak üzere- Filipinler'i 10 milyar dolardan fazla soyduğuna inanılan kleptokrat babası şimdiki başkan Marcos'un ailesi arasında giderek tırmanan savaşın bir parçası. Genç Marcos, Sara'yı başkan yardımcısı olarak atayarak Duterte'leri ve destekçilerini kendi tarafında tutmayı ummuştu. Ancak bu ilişki Haziran 2024'te Duterte'nin Marcos'un eğitim sekreterliği görevinden istifa etmesiyle çözüldü. Kasım ayında Duterte'nin harcamalarına yönelik bir soruşturma başlatıldı ve Duterte, kendisi öldürülürse Marcos'a suikast düzenleteceğini açıkladı.
Marcos o zamandan beri Duterte hanedanının en güçlü üyesi olan Sara'yı hem mevcut pozisyonundan hem de gelecekteki siyasi hırslarından mahrum bırakacak bir azil süreci başlattı. Eğer başarılı olursa, bu Duterte'ler için büyük bir darbe olacaktır. Şimdiden pek çok aksilik ortaya çıktı. Sara, babasının tutuklanmasının ardından tutulduğu hava üssüne boşuna girmeye çalıştı. O zamandan beri babasının hapsedilmesini bir "baskı" işareti olarak nitelendiriyor, ancak söylemin ötesinde, o ve diğer aile üyeleri açıkça siyasi manevralardan kaçındılar. Yine de Davao'da ve ötesinde devam eden protestoların gösterdiği gibi, Duterte'ler 115 milyonluk ülkede önemli bir etkiye sahip olmaya devam ediyor.
Bu an Filipinler tarihinin bir başka dönemini hatırlatıyor: 1986 yılında Ferdinand Marcos Sr. Manila'nın geniş EDSA otoyolu boyunca doruğa ulaşan bir dizi kitlesel protestonun ardından devrilmişti. Valles, Duterte'nin tutuklu kalması halinde Davao'da "EDSA devrimini yaşamamızın mümkün olduğunu" söyledi. "Davao bölgesi Duterte'dir."
Diğerleri daha az ikna olmuş durumda. Davao'da yaşayan muhabir Jeoffrey Maitem, ailenin popülaritesi nedeniyle Duterte adına şiddet olaylarının yaşanacağına inanmıyor. "Bugün bir başkanlık seçimi yapılsa," diyor, "kesinlikle Duterte kazanırdı."
Bu arada Duterte savaşmaya devam edeceğine söz verdi. Hong Kong'dan "Benim günahım neydi?" diye sordu. "Filipinliler biraz huzur ve sükunete kavuşabilsin diye zamanında her şeyi yaptım."
Duterte'nin kaderi şimdi mahkemelere bağlı; ancak Lahey'den bir karar çıkması yıllar sürebilir. Duterte'nin baş avukatı Nicholas Kaufman, Filipinler'in 2019 yılında mahkemeden çekildiğini ileri sürerek UCM'nin müvekkilinin davası üzerindeki yargı yetkisine itiraz etme sözü verdi. Şimdilik Marcos-Duterte kavgası sona ermiş gibi görünmüyor; hem görevdeki başkanın hem de başkan yardımcısının onay oranları göreve gelmelerinden bu yana düşüyor.
Yıllarını Duterte'nin ulusal uyuşturucu savaşı sırasında öldürülenlerin cesetlerini mezardan çıkarmak ve ölümlerini yeniden aydınlatmak için adli tıp bilim adamlarıyla çalışmakla geçiren Villanuevas, Cezalandırıcı için gerçek hesaplaşmanın Lahey'de olmayacağına inanıyor. "Görevden alma ve UCM yargılamaları, gerçek bir yenilenme ve demokratik iyileşme için sadece ilk adım olmalıdır" dedi.
"Eğer bir şiddet ve ölüm kültürü varsa," diye ekledi, "o zaman bir bakım ve iyileştirme kültürü de üretmeliyiz."
Sean Williams, 2 Nisan 2025, The New Lines Magazine
(Sean Williams, Aotearoa Yeni Zelanda'da yaşayan ve küresel organize suçlar da dahil olmak üzere çeşitli konularda haber yapan bir gazetecidir.)
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.
