Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
DeepSeek is a modern Sputnik moment for West
Çin'in son yapay zeka modeli DeepSeek'in piyasaya sürülmesi, dünya borsaları için olduğu kadar stratejik ve jeopolitik açıdan da bir şok etkisi üretti.
ChatGPT logosunun önündeki DeepSeek görüntüsü: Trong Khiem Nguyen/Flickr
Bu, ABD'li yatırımcıların yüzlerce milyar dolar yatırdığı ve birçok yorumcunun öngörülebilir gelecekte bu alana Silikon Vadisi'nin öncülük edeceğini öngördüğü bir alan.
Az bilinen bir Çin şirketinin, daha az para harcayarak ve daha az işlem gücüyle ABD devleriyle başa baş bir konuma gelmesi, bazı ayıklatıcı gerçekleri gözler önüne seriyor.
Birincisi, Batı'nın en belirgin stratejik rakibi, yüzyıla kimin hakim olacağını belirleyecek teknolojilerde gerçek bir rakiptir ve ikincisi, Çin teknolojisine daha az bağımlı olmak için çabalarımızı artırmamız gerekiyor.
Yapay zeka, ekonomik üretkenlikten askeri yeteneklere kadar diğer tüm alanlardan daha güçlü güçleri serbest bırakacaktır. Vladimir Putin'in 2017'de söylediği gibi, yapay zekada kim öndeyse 'dünyanın hükümdarı olacak'.
Etkili Silikon Vadisi girişimcisi ve risk sermayedarı Marc Andreessen, DeepSeek duyurusunu bir 'Sputnik anı' ve yapay zekadaki 'en şaşırtıcı ve etkileyici atılımlardan biri' olarak adlandırdı. ABD, Sovyet uydusu Sputnik'in, Soğuk Savaş'ı kazanmada önemli bir rol oynayacak olan teknoloji hakimiyetini geri kazanmaya ve sürdürmeye yardımcı olan bir kamu-özel sektör ortaklık modeline milyarlarca yatırım yapmasıyla harekete geçti.
Andreessen haklı, ancak birçok açıdan bu atılım Sputnik'ten daha da önemli çünkü dünya tüketicileri giderek daha fazla Çin'in teknolojisine ve ekonomisine, Sovyetler döneminde olmadığı kadar bağımlı hale geliyor.
Peki Batı'nın şimdi ne yapması gerekiyor? Her şeyden önce, büyük stratejik rakibimizi küçümsemeyi bırakmalıyız. Yüzlerce milyar dolar yatırım yeterli değilse, ya çabalarımızı iki katına çıkarmamız ya da daha akıllıca çalışmamız, hükümetleri ve özel sektörü bir araya getirmemiz ve AUKUS güvenlik teknolojilerinde yaptığımız gibi güvenilir uluslar arasında çalışmamız gerekiyor; bunlardan biri de elbette AI.
Ayrıca Çin'in bu kritik teknoloji alanlarında ekonomilerimize uyguladığı sözde risk azaltma politikasını da önemli ölçüde artırmamız gerekiyor.
Liderlerimiz, Çin yapımı teknoloji ürünleri de dahil olmak üzere tüketici tercihi yapmamızı istediklerinde, Pekin'in 5G veya kritik mineraller yoluyla stratejik amaçlar için ekonomik gücünü kullanmaya hazır olduğunu gördüğümüz için, gelecekteki Çin hakimiyetinin önemli risklerini görmezden geliyorlar.
Mevcut durumda Pekin, akıllı otomobillerimizin çoğunluğu, bataryalarımız, sosyal medya aracılığıyla kamuoyuna ulaşan haberler ve eğer açık kaynaklı DeepSeek gibi modeller Batılı şirketler tarafından ucuza benimsenirse, yapay zekanın diğer tüm sektörlere getireceği süper şarj gücü üzerinde kontrole sahip olacak.
DeepSeek'in yakaladığı bu başarı, aslında piyasanın şaşkın tepkisinden daha az sürpriz olarak algılanmalı.
Çin, 2015 yılında Made in China 2025 planında amacının küresel teknoloji süper gücü olarak ABD'nin yerini almak olduğunu dünyaya duyurmuştu.
ASPI olarak Kritik Teknoloji Takipçimizdeki araştırmalarımız yaklaşık iki yıldır Çin'de yayınlanan araştırmaların ABD'yi yakından takip ettiğini gösteriyor.
2024'ün sonu ve 2025'in ilk haftalarında Pekin'in dünyaya hem yeni savaş uçakları biçimindeki askeri kabiliyetlerdeki hem de şimdi yapay zekadaki ikili kullanım teknolojisindeki ilerlemelerini göstermesi kesinlikle bir tesadüf değil. Aynı anda Pekin'in Amerikalılar ve tüm Batılıları TikTok'a bağlama takıntısını görüyoruz, bu da kullanıcılarının dünyanın Pekin tarafından düzenlenmiş bir versiyonunu görmesini sağlıyor.
Bazı gözlemciler, DeepSeek duyurusunun, ABD'nin Nvidia'nın gelişmiş yongaları gibi gelişmiş teknoloji ürünlerinin Çin'e ihracatına uyguladığı kısıtlamaların etkisizliğini gösterdiğini savunuyor.
Trump yönetimi, bu tür koruyucu önlemlerden geri adım atmak yerine, bunları daha da artırmayı ve Stargate projesiyle halihazırda devam eden veri merkezlerine daha fazla yatırım yapmayı değerlendirmelidir.
Çipleri Çin ile sınırlamak ABD'nin hâlâ önemli bir aracı; ancak her derde deva bir çözüm değil.
Donald Trump'ın teknoloji güvenliği direktörü olarak atanacağı söylenen David Feith'in geçen yıl savunduğu gibi, ABD'nin eski çiplere de odaklanması gerekiyor çünkü 'bunu yapmamak, ABD'nin risk azaltma ve tedarik zinciri dayanıklılığı konusundaki söylemlerinin hala politika gerçekliğini çok geride bıraktığı anlamına gelecektir'.
DeepSeek ve destekçilerinin Çin hükümetinden ne kadar doğrudan destek aldığı kesin değil ancak şirketin davranış biçiminde bazı ipuçları var. DeepSeek modeli açık kaynaklıdır ve şirketlerin ABD'li rakiplerine göre entegre olması 30 kat daha az maliyetlidir.
Kurucusu Liang Wenfeng, şirketin en azından kısa vadede AI araştırmalarından kar elde etmeyi amaçlamadığını açıkça belirtti; bu, şirketin Çin'in rakiplerini alt ederek tekel yaratma oyun kitabını izlemesini sağlayacaktı. Ayrıca şirketin ABD kısıtlamalarından önce en gelişmiş Nvidia çiplerini stokladığı ve çip tahsislerini görünüşe göre Çin hükümeti aracılığıyla aldığı bildirildi.
Bu gerçekler, Çin'in yaratmayı sevdiği dengesiz oyun alanına işaret ediyor. Gladstone AI'dan Edouard Harris'in Time dergisine söylediği gibi: 'DeepSeek ve diğer büyük Çin şirketlerinin çoğunun (Çin) hükümeti tarafından sadece parasal bir şekilde değil, daha fazlasıyla desteklenme ihtimali yüksek.'
Batı, tamamen açık ekonomiler ile daha fazla hükümet katılımının sağlandığı ulusal sanayi ve teknoloji stratejileri arasındaki dengeyi tartışmaya devam ederken, Çin sanayisini hükümet öncülüğündeki ulusal stratejisiyle birleştirdi ve bu sayede açıkça daha güçlü hale geldi.
Çin, Batı'nın açık ekonomilerini, kendisine pazarlarımıza kolayca erişim imkânı sağlayan ancak bunun karşılığında bir karşılık bulamayacağı bir zafiyet olarak görüyor.
DeepSeek, Çin'in teknolojisinin hesaba katılması gereken bir güç olduğunu ve hükümetinin Çin'i daha kendi kendine yetebilen bir ülke haline getirirken dünyanın geri kalanını Çin'e daha bağımlı hale getirmek için stratejik olarak kullanacağını gösteren bir başka örnek.
Artık bu dönemi tanımaya ve kararlılıkla cevap vermeye başlamalıyız.
Justin Bassi ve David Wroe, 29 Ocak 2025, The Stragetist
(Justin Bassi yönetici direktör ve David Wroe ASPI'de direktördür. Bu makale ilk olarak The Australian'da yayınlanmıştır)
Eyüp Kaan, 12.05.2025, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.