Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Forecasting Xi's Third-Term Diplomacy
"ABD, büyük bir stratejinin parçası olarak ÇKP'nin gelişmekte olan ülkelere yaptığı somut yatırımı dikkate almalıdır."
Pazar günü, Çin Komünist Partisi, Xi Jinping'i kesinlikle ve oybirliğiyle partinin Genel Sekreteri olarak yeniden seçeceği ve böylece onun Çin cumhurbaşkanı olarak üçüncü bir dönem hizmet etmesinin yolunu açacağı beş yıllık parti kongresine başladı. Xi, Çin'in Doğu Asya'da kaybettiği üstünlüğünü ve dünyadaki liderliğini geri almak için yola çıktı. Böylece Xi, hem liderliği hem de dış politikası için riskleri arttırdı.
Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 2 Eylül 2018'de Pekin'deki Büyük Halk Salonu'nda yapacakları ikili görüşmeden önce Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile el sıkıştı. (Andy Wong/Getty Images)
ABD'yi gölgede bırakmak için Çin, askeri güçlerini yalnızca konvansiyonel değil, aynı zamanda hibrit savaş için de oluşturmak, en son teknolojileri geliştirmek ve diğer devletlerle ittifaklarını güçlendirmek zorundadır. Xi, önceki hamlelerine dayanarak, tüm bunları ekonomik yollarla yapmaya çalışacak. Bu, rakipleri dış pazarlardan uzaklaştırmak ve diğer ulusların Çin'in üretim kapasitesine ve tüketici pazarına bağımlılığını artırmak anlamına geliyor.
Bununla birlikte, Çin'in acımasız Covid politikaları ve Rusya'ya yakınlığı, onun sert, fırsatçı ve sömürücü bir güç olarak imajını güçlendirdi. Bu imaj, diplomatik çabalarını baltalamakla tehdit ediyor, bu da Xi'nin yurtiçinde aşırı vaatlerde bulunma ve yurtdışında aşırıya kaçma riski taşıdığı anlamına geliyor. Amerika Birleşik Devletleri, bu aşırı uzantıların fal yapraklarını nasıl okuyacağını öğrenmeli ve dünyadaki çıkarlarını korumak için bunlardan yararlanmalıdır.
Xi'nin liderliğinde Çin, Amerikan liderliğine darbe indirerek, 2001 sonrası ekonomik mucizesinin sırlarını paylaşmaya söz vererek, iyi niyet göstergesi olarak bir ya da iki gösterişli yatırım yaparak ve sonunda özel ticaret anlaşması veya hedef ülkedeki etkili kişilerle derin ilişkiler geliştirme anlaşmaları imzalayarak diğer ülkelerle yakınlık kurmayı içeren diplomatik oyun kitabını mükemmelleştirdi. Bu yaklaşım etkili çünkü bazı güçlü psikolojik kaldıraçlarla oynuyor: paranoyayı telkin etmek, Çin'i işleri düzeltebilecek tek varlık olarak sunmak ve (Amerikan karşıtı) tezlere bağlılığı sağlamlaştırmak için mevcut aşağılamalardan yararlanmak.
Xi'nin son birkaç aydaki diplomatik saldırısını izlerken, Afrika Birliği çalışmalarına yönelik olarak yapılan yoğun bir seminerin parçası olarak Etiyopya'da yurtdışında eğitim alma şansına sahip olduğum 2019'da aynı süreci yakından gördüğümü fark ettim. Ziyaretim ülkedeki yıkıcı iç savaştan önceydi, ancak gerilimler şimdiden yüzeye çıkmaya başlamış ve Etiyopya'yı dış müdahale için hazır hale getirmişti. Etnik çatışmalardan Büyük Etiyopya Rönesans Barajı'nın inşasına, Afrika Birliği'nin Avrupa modelini izleyerek bir serbest ticaret bölgesi ve parasal birlik kurma çabalarına kadar, incelediğim konuların çoğu bugün Etiyopya ve aslında dünyanın çoğu için geçerli olmaya devam ediyor. Ayrıca, bunlar Çin diplomasisinin sömürmeye çalıştığı gelişmekte olan ülkelerdeki genel siyasi çatışma modelini anlamak için iyi vaka çalışmalarıdır.
Gerçekten de Etiyopya'da geçirdiğim süre boyunca, Amerikan, Rus ve Çin güç projeksiyonunun her yerde bulunması her tartışmayı etkiliyordu. Afrika Birliği, Birleşmiş Milletler ve kıta STK'larından orta ve üst düzey yetkililerle yapılan toplantılarda, tüm taraflar, Afrika ve topluluklarının askeri, ekonomik veya kültürel olsun eşitsiz güç dinamiklerine kapılmamasını sağlamak için her şeyden önce gelen kararlılıklarını vurguladılar. Bu tür yetkililerin önemli bir kısmı 1885 Berlin Konferansı'na atıfta bulunuyor ve Afrika'nın dünyaya Çin-Amerikan hegemonik rekabeti için en son sahnelenen zeminden daha fazlasını sunduğu hissini dile getiriyordu. Bu yetkililerden bazıları, bu devletler on dokuzuncu yüzyıl kolonizasyonuna katılmadıkları için ekonomik ve siyasi ortaklar olarak Rusya ve Çin'e sıcak baktılar. Ancak bugün Rusya ve Çin, hem Afrika Birliği'nin genel merkezine hem de Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomik Komisyonu'na (UNECA) ev sahipliği yapan Addis Ababa'da politika yapıcıların, diplomatların ve işadamlarının gözünde imajlarını parlatmaya çalışırken Etiyopya'da varlıklarını hissettiriyorlar.
Seminer grubum, bir Afrika ülkesinde tanınmış bir Amerikalı diplomatla tanışma ayrıcalığına sahipti. Bu deneyimli diplomat, Rusya, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından temsil edilen kalkınmaya ilişkin rakip vizyonların taslağını çizmişti. Bunlar, Çin ile Amerika Birleşik Devletleri arasında dünyanın geri kalanında da devam eden diplomatik soğukluğu anlamamıza yardımcı olmak için çok emek verilmiş taslaklardı.
Rusya'nın kalkınmaya yaklaşımı, silah ve silah sistemleri satmak, askeri eğitim sağlamak ve ortak ülkeleri muazzam askeri tatbikatlarına dahil etmektir. Rusya'nın kalkınma diplomasisi, gösterişli yatırım beklentilerinden kaçınıyor ve bunun yerine, tarihi bağlarından ve korkunç itibarından yararlanarak ortaklarına somut ve acil değer sağlıyor. Rusya, Etiyopya'nın Afrika ve Orta Doğu arasındaki stratejik konumu nedeniyle Etiyopya silahlı kuvvetlerine özel olarak odaklanarak, kıtada güç yansıtmak için Afrika ülkeleriyle askeri ilişkilerinden uzun süredir yararlanıyor. Etiyopya, Afrika Birliği'nin barışı koruma gücü olan Afrika Yedek Gücü'ne diğer tüm Afrika Birliği ülkelerinden daha fazla birlik sağlıyor, bu nedenle Rus askeri danışmanları ve Rus devleti, Afrika Birliği'nin askeri çevrelerine geniş bir giriş imkanının keyfini çıkarıyor.
Etiyopya ve Rusya'nın tarihsel olarak sıcak ilişkileri var ve bu ilişkiler on dokuzuncu yüzyılın sonlarında, Rusya'nın Orta Doğu'da üstünlük için İngiliz İmparatorluğu ile rekabet ettiği Büyük Oyun olarak bilinen diplomatik çatışmada İmparator II. Menelik'in saltanatı sırasında başlayan ve uzun süredir devam eden bir askeri ilişki tarafından destekleniyor. Yakın tarihli bir örnek olarak 2021'de Etiyopya, devam eden iç savaşta Tigray Savunma Kuvvetleri'ne karşı yaşadığı başarısızlıkların ardından askeri eğitim ve askeri teçhizat alımı için yönünü Rusya'ya döndü.
Rusya'nın Ukrayna'yı işgali bile Rus-Etiyopya ilişkilerini bozmadı. Bu yılın Nisan ayında Reuters, Etiyopyalıların savaş için gönüllü olmak için sıraya girdiğini bildirdi. Bu arada Rusya, Etiyopya ordusunun en büyük uzmanlık ve malzeme tedarikçisi olma konumunu pekiştirdi ve onu Türkiye ve İran izledi.
Rusya'nın aksine Çin'in kalkınma diplomasisi, yollardan otoyollara, kanallardan limanlara kadar büyük ölçekli altyapı projelerinin inşasına odaklanıyor. Panama Kanalı ve Atina yakınlarındaki Pire limanında olduğu gibi, altyapıyı kendisi inşa edemediği veya yapmak istemediği yerlerde, alabildiği her şeyi satın alıyor ve modernize etmeye devam ediyor. Gerçekten de, Çin ağır makineleri Etiyopya'nın yollarını kazıyor ve Çin'in inşaat mühendisliği projeleri büyük şehirlerde ışıldıyor. Afrika Birliği'nin merkezi Çin hükümeti tarafından finanse edildi ve Çinli işçiler tarafından inşa edildi.
Yine de yerel halk bu yatırımlara sinizmle bakıyor. Yerli Lalibela olan tur rehberimiz, alaylı bir şekilde, engebeli bir yolun halk dilinde “Çin masajı” olarak bilindiğini söyledi. Çin'in ülkenin altyapısını yükseltme ve modernize etme vaadi için, büyük bir başlangıç projesi sergiliyorlar, ancak güçlü oyuncuların daha az uğradığı bölgelerdeki projeleri gözden kaçırıyorlar. Tanıştığımız diplomat, Çin Yeni Yılı'na denk gelen Afrika Birliği delegeleri zirvesine katılmakla ilgili çarpıcı bir anekdot aktardı: binayı yöneten tüm Çinli işçiler işten ayrılmıştı ve kimse ışıkları nasıl açacağını bile bilmiyordu. Zirve karanlıkta ve klimasız gerçekleşmişti.
Amerika Birleşik Devletleri, genellikle tamamlanmasını öngördüğü daha az görünür projelere yatırım yaparak yaklaşımında hem Rusya'dan hem de Çin'den farklıdır. Gerçekten de, Birleşik Devletler kalkınmayı her şeyden önce insana yapılan bir yatırım olarak görüyor, bu nedenle yaklaşımı, hastalıkların ortadan kaldırılması, öğretmenlerin eğitimi ve yerel pazara erişim veya sosyal izolasyon sorunlarının çözülmesi için uzmanlık sağlanması gibi hedeflere öncelik veriyor. Amerikan kalkınma diplomasisinin samimiyetini veya etkililiğini değerlendiren herhangi biri, ne Rusya'nın ne de Çin'in hiçbir zaman Peace Corps veya Fulbright English öğretim asistanlıklarını taklit etmeye çalışmadığını hatırlamalıdır.
George W. Bush'un başkan olduğu 2003'ten bu yana HIV/AIDS'i kontrol altına almak için 90 milyar doların üzerinde yatırım yapan Birleşik Devletler AIDS Yardımı İçin Acil Durum Planı (PEPFAR) ile Afrika halk sağlığını değiştirdi. Yalnızca bu programın, hem yerel sağlık profesyonellerini hem de gönüllüleri HIV testi, eğitim, önleme ve bakım projelerinin liderliğini üstlenmek üzere işe alarak Afrika'da en az yirmi milyon hayat kurtardığı düşünülüyor. Yine de her ne sebeple olursa olsun, Amerikalı diplomatlar ve politika yapıcılar bu muazzam ve devam eden başarıyı gerektiği kadar kutlamıyorlar.
Basitçe, durum şöyle: Rusya ortaklarına silah satıyor, Çin bazen parlak inşaat mühendisliği başarıları ortaya koyuyor ve Amerika Birleşik Devletleri biyotıp veya ekonominin karmaşık sorunlarını çözmek için kampanyalar başlatıyor. Başka bir deyişle, Rusya ve Çin'in eylemleri son derece görünür ve anlaşılması kolay olsa da, ABD'nin katılımı daha incelikli olma eğilimindedir ve nesiller olmasa da yıllar alır.
Nijeryalı bir elçinin belirttiği gibi, "politikacılar yetişkin ağaçlar dikmek istiyorlar ama işe fidan ve hatta meşe palamudu ile başlamalısınız, yoksa ağaçlar devrilir." Böylece ABD sessizce yerlileri buraya meşe palamudu ve oraya fidan dikmek için eğitirken, Çin kendi işçileriyle kendi ağaçlarını dikiyor ve bunu kimsenin unutmasına izin vermeyecek. Bu arada, Rusya'nın bir yerlerde ortaklarına ağaçlarını nasıl askerileştireceklerini öğrettiğini hayal edebiliyoruz. Gerçek şu ki, hem Çin hem de Rusya'nın ağaçları, Amerika Birleşik Devletleri'nin de yanında olmasını istediği uluslara bir miktar değer sağlıyor.
Yatırımlar ve bunların görünür etkileri arasındaki bu boşluk, Çin'e ortaklarının işlerine sızma ve rakiplerine karşı avantajlarını sağlama alma fırsatı veriyor. Tüm bunlardan çıkarılacak sonuç iki yönlüdür: dünya ulusları çoğunlukla kendi çıkarlarının peşinde koşma konusunda rasyonel ve zekidir ve Birleşik Devletler onların işbirliğini ve ortaklığını olduğu gibi kabul edemez. Amerikan medyası Kuşak ve Yol'u yağmacı bir oyun olarak sunma eğiliminde olsa da, projelerinin birçok ulusa ve halkına somut faydalar sağladığını unutmamak gerekir.
Bu, uzun zamandır Amerikan dış politikasının da özüydü: hem hükümetlerin hem de halklarının iyi niyetini kazanmak için mal, hizmet, yatırım ve eğitim sağlamak. Bununla birlikte, giderek artan bir şekilde Amerikan dış politikası, Cumhuriyetçi ve Demokrat partilerin diğerinin pahasına kendi görüşlerini ve gündemlerini ilerletmeye çalıştıkları bir başka alan olan ideolojik hale geldi.
Bu arada Çin'de, Komünist Parti'nin yirminci kongresi ve Xi Jinping'in parti aparatlarına hakimiyeti, rejimin kararlılığını ve jeopolitik stratejisinin tutarlılığını doğruluyor. Örneğin Amerikalı politikacılar Afganistan'dan çekilme fiyaskosu için kimin suçlanacağı konusunda tartışırken, Çinli politikacılar evrak çantalarıyla geldiler, Taliban ile çay içtiler ve bir madencilik ve ticaret anlaşması yaptılar. Ukrayna'daki savaş sürerken Çin, liderliğinin avantajlarını Orta Asya'nın diğer uluslarına sunarken Rusya'yı yörüngesine daha da yaklaştırmaya devam ediyor. ABD için not almak akıllıca olacaktır.
Bazı gelişmeler, yurtiçinde teknolojik yetenekler ve yurtdışındaki popülerlikte genişleyen eşitsizliklerin habercisi olsa da, Çin'in yükselişi hiçbir şekilde garantili değil. Dahası, Çin'in diplomatik kumarları, temkinli davranmazsa, Asya'nın kral yapıcısı olarak Amerika Birleşik Devletleri'nin yerini alma hırslarında ekonomik gücü geri getirebilir. Çin, potansiyel müttefiklerini yabancılaştırarak, gereğinden fazla yatırım vaat ederek ve gereğinden sözünü tutarak ya da ortaklarını küstürecek sömürücü kalıplara girerek etkili orta güçlerle ilişkilerini bozma riskiyle karşı karşıya. Afrika Birliği yetkilileri ve dünyanın dört bir yanındaki diğer politikacılar Çin'i son zamanların sömürgecisi olarak görmeye başladığında ne olur? Çin refah vaat ediyor, ancak birçok gelişmekte olan ülke bunun bedelini egemenlikleriyle veya onurlarıyla ödemeye istekli değil.
Kazakistan'daki Asya'da (CICA) Etkileşim ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı'nda Xi konuşmasını cesur bir iddia ile bitirmişti: “ÇKP'nin 20. Ulusal Kongresi'nde yeni bir tarihi başlangıç noktasında duracağız ve bunun için bir plan çizeceğiz. Çin'in gelecekteki gelişimi. Dünya Çin olmadan gelişemez ve dünyanın “refahı” için Çin'e ihtiyacı var.”
Artık refah için hangi bedeli ödeyeceğine ve kimden satın almak istediğine dünyanın karar vermesi kalıyor.
Anthony J. Tokarz, 20 Ekim 2022, The American Conservative
(Anthony J. Tokarz, kuzey New Jersey'den bir bankacı, siyasi danışman ve amatör tarihçidir. Buna ek olarak, Anthony zaman zaman Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi'nde ailelerin ve çocukların haklarını savunan Brüksel merkezli bir STK olan Avrupa Katolik Aile Dernekleri Federasyonu (FAFCE) için politika danışmanı olarak görev yapmaktadır. Yazılarında ifade edilen görüşler kendisine aittir.)
Seçkin Deniz, 14.11.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.