Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Turkey and Central Asia: Ukraine war will strengthen ties
"Silah satışları ve Erdoğan'ın sert adam çekiciliği karışımın birer parçası oldu."
Türkiye, Orta Asya'daki ayak izini genişletiyor ve bölge liderlerine Rusya, Batı ve Çin ile bağları nasıl dengeleyeceklerini yeniden değerlendirirken hoş bir alternatif sunuyor.
Rusya'nın uluslararası imajı ve mali açıdan serveti, Kremlin'in Ukrayna'daki maceraperestliği nedeniyle azalıyor. Batı, kuvvetlerini Afganistan'dan çektikten sonra bölgeden geri çekilmekte. Ve Orta Asya'daki birçok insan, Çin'in zaten çok fazla etkiye sahip olduğunu düşünüyor.
Bu nedenle, Türkiye ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan için Türki Orta Asya devletleriyle – Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan – daha yakın ilişkiler kurmak için iyi bir zaman.
1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Türkiye'nin dört ülke ile ilişkisi yavaş gelişti. İlk başta, Türkiye ihtiyaç duydukları türde mali ve güvenlik yardımını sağlamak için mücadele etti. Buna karşılık dilsel ve kültürel yakınlıklarını tutarlı bir şekilde kanalize etmekte başarısız oldu. Orta Asya'da Türkçe konuşan dört ülke artı Azerbaycan ile kurduğu kulübün adı birkaç kez değiştirildi (şu anda Türk Devletleri Örgütü), ancak uzun yıllar boyunca yıllık toplantıları iyi hissettiren basına yansıyandan biraz daha fazlasını üretti.
Ancak son yıllarda Orta Asya başkentlerinde Türkiye'nin yumuşak gücünden çok sert gücü dikkat çekiyor.
Türk insansız hava araçları, Azerbaycan'ın 2020 Dağlık Karabağ savaşını kazanmasına açıkça yardımcı oldu; Ukrayna'da işgalci Rus kuvvetlerine karşı yeniden yıkıcı bir şekilde kullanılıyorlar. Bu savaşlar ve Suriye'deki Türk birlikleri, Türkiye'nin imajını yükseltti. Orta Asya'nın liderleri bunu fark ettiler.
Geçen yıl bağımsızlık günü geçit töreninde Bayraktar TB2 insansız hava araçlarını sergileyen Türkmenistan Türkiye'nin önde gelen silah alıcılarından biri.
Kırgızistan da geçen yıl Bayraktar'ı satın aldı ve komşu Tacikistan ile kısa ama yıkıcı bir savaşa girdikten kısa bir süre sonra Türkiye ile bir anlaşmaya vardı.
Şubat ayında, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini başlatmasından iki gün sonra, Kazak Savunma Bakanlığı'nın uluslararası işbirliği dairesi başkanı Olzhas Khussainov, işbirliğini görüşmek üzere Türkiye'nin Kazakistan'daki askeri ataşesi Fatih Pala ile bir araya geldi. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kassym-Jomart Tokayev, Mayıs ayında Erdoğan ile görüşmek üzere Türkiye'ye gidecek.
29 Mart'ta Özbekistan Savunma Bakanı Bahodir Kurbanov, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ziyareti sırasında Türk mevkidaşı Hulusi Akar ile işbirliği anlaşması imzaladı.
Orta Asya'nın bağımsızlığından kısa bir süre sonra, Türkiye kendisini ticari bir ortak olarak kurguladı, ancak istatistik yayınlayan ülkeler için Türkiye ile ciro hala tek haneli rakamlarda. Kazakistan'da en son Dünya Bankası verilerine göre Türkiye ilk beş ticaret ortağı bile değil. Kırgızistan'da Türkiye, ciroda sadece yüzde 4,5 ile beşinci sırada yer aldı.
Ankara bu rakamları arttırmayı vaat ediyor.
Özbek-Türkiye ticareti , pandeminin küresel ekonomiyi boğmasından önceki geçen yıl olan 2019'daki 2,4 milyar dolardan 2021'de 3,4 milyar dolara ulaştı. Kazak-Türkiye ticareti 2019'da yaklaşık 3,9 milyar dolar ve 2021'de 4,1 milyar dolar; iki ülke bu rakamı 10 milyar dolara çıkarma sözü veriyor. Kırgız-Türkiye ticareti, 2019 ve 2021 arasında neredeyse iki katına çıkarak 836 milyon dolara ulaştı.
Bazı Orta Asya ülkeleri halihazırda Türkiye'den genellikle Rusya veya Ukrayna tarafından tedarik edilen malları sağlamasını istiyor.
Rusya'nın ihracat yasağı nedeniyle ilaç kıtlığıyla karşı karşıya kalan Kırgızistan, Mart ayı ortasında Türkiye'ye döneceğini açıkladı ve 14 Nisan'da Kırgızistan Sağlık Bakanlığı, Türkiye'nin ülkenin en büyük ilaç tedarikçisi haline geldiğini söyledi.
Kişisel siyaset
Daha sıcak ilişkiler için uyarı, Türkiye'nin dış politikasının çoğunun, Orta Asya ile işbirliğini ilerletmede itici güç olan ve bölge için kişisel çekiciliği olan güçlü cumhurbaşkanı Erdoğan'a bağlı olmasıdır.
(Erdoğan) Suriye'de Vladimir Putin'e karşı çıktı ve Rusya cumhurbaşkanının COVID antikor seviyesiyle ilgili övünmesini reddetti.
Türkiye Pekin'e, Çin'in batı Sincan bölgesindeki Uygurlara ve diğer Müslüman vatandaşlara karşı acımasız kampanyasına karşı baskısını düzenli olarak arttırıyor. Erdoğan 2009'da Çin'i orada soykırım yapmakla suçladı. Son zamanlarda sözlerini yumuşatmakla birlikte, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'e Temmuz 2021'de yaptığı bir telefon görüşmesinde Türkiye'nin Uygurların "Çin'in eşit vatandaşları" olarak barış içinde yaşamasını istediğini söyledi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, bu yılın başlarında Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi ile yaptığı görüşmede Türkiye'nin Uygurlarla ilgili “beklentilerini ve hassasiyetlerini” dile getirdi.
Orta Asya liderleri Putin'e karşı pozisyon almıyorlar ve mümkün olduğunca Sincan'dan bahsetmekten bile kaçınıyorlar. Ancak Erdoğan'ın mizahına hayran olmalılar ve en azından Rusya, Çin veya Batı'dan gelen talepleri dengelemek için güçlü bir Türkiye ile kurulacak yakın bağların faydalarını görmeliler.
Ankara, Orta Asya'daki akınlarını, Rusya'nın Ukrayna kıyılarını kısmen ele geçirmesinin Karadeniz ticaretine ve güvenliğine yönelik kesintileri bir şekilde telafi ettiğini görebilir.
Bruce Pannier, 15 Nisan 2022, Eurasia Net
(Bruce Pannier 1990 yazında Taşkent Devlet Üniversitesi'nde okudu, 1992-1993 yılları arasında Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan'ın köylerinde yaşadı ve 1995'ten beri Orta Asya'yı gazeteci olarak takip ediyor.)
Seçkin Deniz, 19.05.2022, Sonsuz Ark, Çeviri, Çeviri ve Yansımalar
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.