Blockchain veri tabanı hayatın hemen hemen her alanında farklılık yaratacak. Bitcoin’in de üstünde çalıştığı veri tabanı, güvenli, şeffaf ve herkese açık olmasıyla, kişiler arasında aracıların olmadığı direkt bir iletişime de imkan veriyor. Blockchain uygulamaları kişisel elektrik alım satımı, ticaret, seçim, sözleşmeler, tapu kayıtları, sağlık, gıda güvenliği gibi pek çok alanda farklılık oluşturacak.
2009 yılında Bitcoin ortaya çıktığında pek fazla kişi tarafından bilinmiyordu ve değeri de pek yüksek değildi. Ancak yaklaşık bir yıl önce 1 Bitcoin’in değerinin 19 bin dolara kadar çıkmasıyla kripto paraları duymayan, bilmeyen kalmadı. Ancak sonrasında yaşanan düşüşle 1 Bitcoin’in değerinin yaklaşık 4 bin dolara kadar gerilemesinin ardından kripto paralar tekrar bir sessizliğe büründü.
Ancak yine bilinmeyen ve tartışılmayan bir konu vardı ki o da kripto paraların arkasındaki teknolojiydi. Blockchain adı verilen bu teknoloji, kripto paraların kullanıma imkan veren teknoloji. Ancak kripto paraları da içeren ama çok daha geniş ve farklı bir kavram.
VERİLER SİLİNEMİYOR
Blockchain Türkçeye “Blok zinciri” olarak çevirebileceğimiz bir sistem. Sistemde şifrelenmiş olarak saklanan işlemler, sisteme dahil olan herkes tarafından ulaşılabildiği için şeffaf, herhangi bir şekilde değiştirilemeyen ya da silinemeyen, dağıtık (yani dahil olan herkeste aynı bilginin var olduğu) bir veri tabanı. Adından da anlaşılacağı gibi zincirleme bir modelle inşa ediliyor, bir merkeze bağlı olmaksızın işlem yapmaya izin veriyor. Böylece direkt olarak alıcı ile satıcı arasında ve güvenli bir şekilde işlem gerçekleştirilmesini sağlıyor. Bu da yepyeni bir dünyanın kapısını aralıyor.
DİJİTAL PARADAN ÖTE
Müstakil İş Adamları Derneği (MÜSİAD) bir buçuk yıl önce bu yeni platformu keşfetmek için bir Blockchain masası kurmaya karar vermiş. MÜSİAD Bilişim sektörü başkanı Fahrettin Oylum’un isteği üzerine Sadullah Uzun masanın kurulması çalışmalarına başlamış. Blackchain masası ekibinden Muharrem Kaan, Cihad Terzioğlu, Fahrettin Oylum, Fatih Coşkun ve Faruk Sarı ile buluşup bu yeni teknolojiyi ve değişik alanlarda nasıl kullanılabileceğini konuştuk.
Bilişim sektörü başkan yardımcısı olan Sadullah Uzun, “Blockchain fikri birkaç senedir konuştuğumuz bir konuydu. Blackchain’in sadece dijital para değil, birçok sektörü etkileyecek bir teknoloji olduğunu bildiğimiz için bu konuda farkındalık oluşturma maksadı ile bu yola çıktık. Bu arada birçok arkadaşımız da bu konuda ürünler de geliştirmeye başladılar” diyor.
Blockchain ve dijital paranın farklılığını anlatmanın amaçlarından biri olduğunu ifade eden Fahrettin Oylum ise “Dijital para bir enstrüman. Blockchain teknolojisi farklı bir noktada. Her sektörde uygulamaları geliştirebileceğimiz bir teknoloji diye düşünebilir. Dolayısıyla bizim bakışımız dijital paranın ötesinde. Biz teknolojinin bütünüyle ilgileniyoruz. Blockchain eşittir Bitcoin algısı bizi sınırlandırıyor. Bizim masamız Blockchain teknolojisinin farkındalığını ve bu konuyla alakalı bir sistem oluşturmak, girişimcilerin ve yatırımcıların bu alana yönelmesini sağlamak için çalışıyor” diyor. Muharrem Kaan ise seçim, tapu, para gibi her alanda sınırların kalmadığı bir dünyaya doğru gittiğimizi ve Blockchain’in bize tüm bu teknoloji için bir referans, bir sıfır noktası verdiğini söylüyor.
KİŞİLER ARASINDA ELEKTRİK TİCARETİ YAPILABİLİYOR
Peki Blockchain nerede, nasıl kullanılabilir. Cihad Terzioğlu, kendi firmasının da faaliyet gösterdiği enerji sektöründen örnekler veriyor. Blockchain’i tam anlamıyla geleceğin dünyasında işe yarayacak hizmetlere platformluk sağlayacak bir alt yapı olarak gördüğünü söyleyen Terzioğlu, 90’larda internetle tanıştığımız gibi şimdi de Blackchain platformuyla buluştuğumuzu anlatıyor:
“Dünyadaki enerji sektöründeki Blockchain uygulamalarına baktığımızda uçtan uca elektrik ticaretine imkan sağladığını görüyoruz. Urfa’daki Ahmet Amcamızın çatısında güneş enerjisi ürettiğini düşünelim. Bu ürettiği elektriği şebekeye verip, İstanbul’da yaşayan Mehmet Amcaya satabilecek. Uçtan uca elektrik ticaretinin müsait olduğu bir mevzuatta, birbirinize elektrik alıp satabileceksiniz. İstanbul’da bir sitede iki komşu birbirine elektrik alıp satabilecek. Komşunuzla elektrik ticareti yaptığınızda güvenilir bir hesaplama sistemine ihtiyaç duyacaksınız. Kaç kilovat elektrik aldınız, kaç kilovat elektrik sattınız, güvenilir bir kaydın olması gerekecek. İşte burada Blockchain devreye girecek. Normal ticarette aranızda bankalar, regülatör kuruluşlar, dağıtıcılar var. Ancak Blockchain uygulamasında Urfa’daki Ahmet Amca ile İstanbul’daki Mehmet Amca arasında banka yok. Bloklardan oluşan, kendi içinde kayıt tutan ve değiştirilemeyen bir platform aracılığı ile biz elektrik ticaretimizi rahatlıkla yapabileceğiz.”
Gelecekte enerji sektöründe dağıtık üretimin öne çıkacağını anlatan Cihad Terzioğlu, “Güneydoğu’da, Ambarlı’da elektrik üretip bütün İstanbul’a vermeyelim. Başakşehir’de kümelenmiş büyük büyük siteler var. Her site kendi elektriğini üretsin, her ilçe kendi elektriğini üretsin. Burada üretim, burada iletim, burada dağıtım, burada tüketim. Buradaki dağıtıklığı yönetmeniz için de müsait bir platforma ihtiyacımız var. Blockchain dağıtıklık hizmetini sağlayabilecekse, ki dünyada sağladığını görüyorum, burada da kullanabileceğiz demektir” diyor.
AKILLI KONTRATLAR HER ALANDA KULLANILACAK
Dünyadaki enerji alanında ki bir başka uygulama da SolarCoin. Bu dünyada yenilenebilir enerjiyi teşvik etmek, karbon emisyonu ve salınımı olmadan elektrik üretmeyi tüketmeyi teşvik etmek için başlamış olan ticari bir uygulama. Bahçenizde, otoparkınızın üstünde ya da evinizin çatısında karbon salınımı olmadan elektrik ürettiğinizde, yeşil enerji ürettiğiniz için teşvik amacıyla SolarCoin yükleniyor. Bu SolarCoin anlaşmalı kurum ve kuruluşlarda kullanabiliyorsunuz.
Bir başka uygulama ise gerçekte olmayan ama varmış gibi davranan elektrik santralleri. Bunlar Blockchain uygulamaları ile arz, şebeke güvenliğini yönetmek için kullanılıyorlar. Cihad Terzioğlu kendisini heyecanlandıran uygulamalardan birinin de akıllı kontratlar olduğunu söylüyor. Enerji dünyasında enerji ticaretinin olduğu her yerde akıllı kontratların olması gerektiğini anlatan Terzioğlu, “Akıllı kontratları uçtan uca şifrelenmiş bir şekilde, güvenilir hızda ve masrafsız şekilde yönetmek isteriz. Şebekeye elektrik veren bir firma ile alan bir firma arasında kontrat imzalanacak. Kontratın bu platformda olmasının hız, güvenilirlik ve düşük maliyet sağlayacağını düşündüğümüzden dolayı bu alanda çalışıyoruz. Bu ticari uygulamalar para kazandırıyor ve her geçen gün geliştirilip yenileniyor” diyor.
SEÇİMLER DE BU PLATFORMDA YAPILACAK
Sadullah Uzun, Blockchain teknolojisinin kullanıldığı bir başka alanın anket sistemleri olduğunu belirtiyor. Uzun, “Blockchain güvenin ve hızın olduğu ama aracıların olmadığı bir yapı demek. İki kişi sadece kendi aralarında konuştukları ve kayıt tuttuklarında kayıtlardan birinin değişmesi veya bir tarafta güven unsurunun ortadan kalkması verinin kaybolması anlamına gelir ama hepimizde bu veri olursa birimiz bozamaya çalışsa bile çoğunluğun verisi doğru kabul edilir. Blockchain bu noktada çoğunluğun verisini doğru kabul eden ve hepsini bir arada tutan bir defter gibi. Geleneksel anketlerde benim sormak istediğim soru katılanların cep telefonuna geliyor ve yanıt veriliyor. Tüm yanıtlar tek bir sunucuda toplanıyor ve burada raporlanıyor. Kötü niyetli biri ya da bir hacker sunucuyu ele geçirirse herkesin ankete verdiği yanıtları manipüle edebilir. Ama ben bunu geleneksel sistemle değil de Blockchain sistemiyle yaparsam, bu durumda hepimizin bilgisayarında verilen yanıtlar kayıtlı olduğu için manipüle edilemiyor, silinemiyor” sözleriyle anket çalışmalarında Blockchain kullanımını anlatıyor. Fahrettin Oylum tıpkı anketlerde kullanıldığı gibi seçimlerde de Blockchain kullanılacağı bir gelecekten bahsediyor. Oylum, “Gelecekte sonuçların anında alındığı, katiyyen değiştirilemediği, hiçbir şekilde kimsenin kafasında soru işareti kalmayacağı seçimlerin olacağı bir dünyaya doğru gidiyoruz” diyor.
FATURA ÖDEMELERİ GÖRÜLEBİLECEK
Fatih Coşkun ödeme sistemleri yazılımı üzerine çalışıyor. Yazılım geliştiricilerin yüzde 80’inin Blockchain teknolojisinde gelecek olduğuna inandığını anlatan Coşkun, şu anda bankaların aralarında Ripple üzerinde çalıştıklarını söylüyor. Coşkun, “Ripple mutabakatı Blockchain üzerine taşıyan bir teknoloji. Buna eklenen banka sayısı her geçen gün artıyor. Swift teknolojisi yerine kullanılabilecek bir teknoloji olarak düşünülen Ripple anında mutabakat, anında para transferi sağlayacak” diyor.
Coşkun teknoloji şirketlerinin mutabakat kelimesinin kullanıldığı her alanda Blockchain’in üzerinde konuşulmaya çalışılmaya devam edildiğini ifade ediyor. Kendisinin yazılım mühendislerinden oluşan bir ekibi olduğunu anlatan Coşkun, fatura ödemeleri noktasında bir Blockchain uygulaması üzerine çalıştıklarını belirtiyor. Coşkun, “Bankalar ve kurumlar arasında bir mutabakatsızlık söz konusu. Biz fatura ödendiği anda bunun bilgisini bütün bankalara dağıtan bir Blockchain yapısı hayata geçirdik. Bu sayede fatura ödediğinizde hesaba yansımama, başka kurum tarafından görülmeme gibi sorunların önüne geçilecek” diyor.
WALMART SOĞUK HAVA ZİNCİRİNİ DENETLİYOR
Muharrem Kaan, gıda sektöründe Blockchain’in güven sorunu kaynaklı problemleri ortadan kaldıracağını ifade ediyor. Kaan, “Bizim süt aldığımız 10 bin müstahsilimiz, zeytin aldığımız 20 bin müstahsilimiz var. Çiftçilerimizin, köylülerin elinde muhakkak bir akıllı cep telefonu bulunuyor. Herkes iletişimi hızlandırmak, kendine pazara daha iyi açabilmek, insanlara fikirlerini daha kolay ulaştırabilmek için bir çaba içinde. Burada ortak platform, bunu yapacak güvenli zemin konusunda varılmış bir yer yok. Üzerinde bulunduğumuz bir bilişim zeminine ihtiyacımız var çünkü sınır kalmadı. Bunu değerlendirmek bizim hayallerimizle sınırlı. Ürün güvenliği, gıda güvenliği hassasiyetine sahip bir tüketici, geliştirilebilecek bir referans sistemine ait bir kalite koduyla, alışveriş yaptığı firmanın dünya çapındaki firmaların skalasında nerede olduğunu, ürün kalitesinin seviyesini görebilecek. Elimizde şu an TSE Belgesi, Helal Belgesi gibi belgelere güveniyoruz. Bunların da güvenilirlikleri hep kurumlar bazında geçerli” diyor.
Fatih Coşkun ise gıda sektöründen başka bir örnek veriyor: “Amerika’nın en büyük perakende zinciri Walmart soğuk hava zincirlerini bu sistemle takip ediyor. Bir balığın Çin’de tutulup Amerika’ya sevkiyatında, perakende noktalarında satışında, her an bulunduğu dereceyi, nemini, alması gereken metrikleri, müşteriye arz edilmesi noktasına kadar bütün datayı bu zincir üzerinde tutuyor. Bu proje sayesinde insanlar tükettikleri ürünün soğuk hava zincirinde herhangi bir noktada bir manipülasyona, kırılmaya uğrayıp uğramadığını bu teknoloji vasıtası ile görebiliyorlar.”
İSLAMİ FİNANSLA ÖRTÜŞÜYOR
İslami finans kavramıyla Blockchain kavramı birbirine örtüşüyor. Blockchain temelde aracıları ortadan kaldırıyor. Finans sisteminde aracı dediğimiz kavram bugün banka ve faiz yapısı. Blockchain ile finansal işlemler güvenli bir şekilde sunabilirse, ki bu yapı buna müsait, banka, finansman şirketleri, komisyoncu gibi yapılar sistem dışına itilecek. MNP adında bir girişim pos cihazlarını barındıran işyerleri ile kart sahiplerini kapalı devre, bankalardan izole bir şekilde Blockchain üzerinde bir araya getiriyor. Elinizdeki mevcudiyeti o sistem içine alıyorsunuz ve harcamalarınızı o sistem içinde yapıyorsunuz.
MEVZUATI ARKADAN GELECEK
Blockchain’in kullanılması noktasında düzenlenmiş özel bir kanuni mevzuat yok. Ancak teknoloji gelişip, girişimle ticarete döküldükçe mevzuatların yazılacağı bekleniyor. Mevzuat an itibariyle Blockchain’i desteklemiyor ama engellemiyor da.
SAVUNMA SANAYİ İÇİN DE ÖNEMLİ
Savunma sanayi alanında çalışan Faruk Sarı, bu alanda Blockchain’in haberleşmeden, değerli kağıtların, gizli belgelerin nasıl dağıtılacağına kadar bir çok konuda kullanılacağını söylüyor. Şu an ekibinin kripto waletlar, değerli kağıtların ve kripto paraların içinde tutulabildiği, gizlilik amaçlı sistemler üzerine donanım geliştirdiğini anlatıyor.
Emeti Saruhan, 06.12.2018, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, Hayatın Sıcak Yüzü,
Emeti Saruhan Yazıları
Takip et: @emeti
Sonsuz Ark'ın Notu: Emeti Saruhan Hanımefendi'ye çalışmalarını bizimle paylaştığı için teşekkür ederiz. Seçkin Deniz, 06.07.2017
İlk yayınlandığı Yer: Gerçek Hayat
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.