"Amerikan ve İngiliz istihbaratları, propaganda ve algı yönetimi gerçekleştirmek üzere sosyal medyanın gizli bir şekilde kullanımına yönelik çalışmalara derin bir şekilde dâhil olmuştur."
US military studied how to influence Twitter users in Darpa-funded research
Facebook’un, haber kaynaklarının manipüle edilmesiyle duyguların kontrolünü konu edinen tartışmalı deneyine benzeyen ve ABD ordusu tarafından fonlanan büyük bir proje kapsamında, Twitter ve diğer sosyal medya kullanıcılarının aktiviteleri kaydedilerek analiz edilmiştir.
ABD Savunma Bakanlığı’na (Pentagon) bağlı askeri araştırmalar departmanı tarafından doğrudan ya da dolaylı olarak fonlanan ve Darpa olarak bilinen araştırmada; Facebook, Twitter, Pinterest ve Kickstarter gibi büyük platformlardaki kullanıcılar hedef alınarak, sosyal bağlantılar ve mesajların nasıl yayıldığı noktasında çalışmalar yürütülmüştür.
Milyon dolarlık projenin bazı unsurları alaycı bir gülümseye neden olabilse de -Araştırma kapsamında Lady Gaga ve Justin Bieber gibi ünlülerin twitleri de Twitter’daki etkilerinin anlaşılması için analiz edilmiştir- çalışmanın diğer bölümleri, devasa boyuttaki twit veritabanını ve benzer sosyal medya gönderilerini içermektedir.
Darpa, ABD çıkarları için, Lady Gaga'nın sosyal ağlardaki etkisi üzerinde araştırma yapmak için gerekli olan fonu savundu. Fotoğraf: Stan Honda / AFP / Getty
Savunma Bakanlığı tarafından desteklenen bazı çalışmalar, sadece kullanıcıların hangi konularda haberleştiğini izlemekle kalmamış, durumdan habersiz katılımcılara mesajlar göndererek verdikleri yanıtlar üzerinde çalışma yapmak üzere bunlar kayda alınmıştır.
Facebook tarafından yürütülen tartışmalı çalışma patlak vermeden kısa bir süre önce, Darpa tarafından Stratejik Haberleşmede Sosyal Medya (SMISC) programı altında fonlanan, makale ve özetlere linklerin de verildiği uzunca bir proje listesi yayınlanmıştır.
Proje listesinde; Occupy (işgal) hareketinde yer alan aktivistlerin Twitter’ı nasıl kullandığı, yaygın olarak kullanılan internet geyikleri (memes), Pinterest, Twitter, Kickstarter, Digg ve Reddit gibi popüler sosyal medya platformlarında davranışların [Hoşlanma (like), Takip (follow), Retweet] nasıl etkilendiği gibi konular üzerinde çalışmalar yer almaktadır.
1958 senesinde kurulmuş olan Darpa, ABD ordusu için teknolojik araştırmalar gerçekleştirmektedir. Kuruluş tarafından gerçekleştirilen kayda değer başarılı çalışmalar arasında; bugünkü internetin öncüsü olan Arpanet ve Tor gibi anonim teknolojilerin gelişmesini sağlayan anonim ağ (onion routing) gibi birçok girişim yer almaktadır.
Diğer taraftan kurum tarafından gerçekleştirilen düşünce-kontrollü robotlar, şehir çapında izleme sistemleri ve dış iskeletler (exoskeleton)* gibi gizli çalışmalar, kurumun komplo teorilerinde ve X-Files gibi dizi konuları içinde yer almasına neden olmuştur.
2011 senesinde gün yüzüne çıkan SMISC programı, Amerikan ordusunun sosyal medyada yer alan propaganda kampanyalarının tespitinde ve aynı ortamda ordu tarafından gerçekleştirilecek propagandanın uygulanmasında daha iyi bir noktaya gelme teşebbüsü olarak değerlendirilmiştir.
Darpa, web sitesinde SMISC programının genel hedefini: “Yeni geliştirilen teknoloji ortamı üzerine inşa edilen sosyal ağlara yönelik yeni bilimsel tekniklerin geliştirilmesi” şeklinde açıklamaktadır.
Darpa, şekilde görülen robot projelerine benzer çalışmalar yürütmektedir. Foto: HO/AFP/Getty Images
“Program kapsamında, yanlış bilgilendirme ve algı kampanyalarına karşı gerçek bilgi ile karşı koyacak insani operatörlere destek verilmek üzere, Darpa tarafından çeşitli araçların geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır.”
Bununla birlikte, NSA itirafçısı Edward Snowden tarafından sızdırılan bazı belgelere göre Amerikan ve İngiliz istihbaratları, propaganda ve algı yönetimi gerçekleştirmek üzere sosyal medyanın gizli bir şekilde kullanımına yönelik çalışmalara derin bir şekilde dâhil olmuştur.
NSA ve İngiliz GCHQ tarafından hazırlanan (daha önce Intercept ve NBC News tarafından yayınlanmış) dokümanlar bu programların mahiyetini ortaya koymuştur. Program içeriğinde bulunan bir birimin görevi, istihbarat kurumlarının düşmanlarını internet üzerinden yayılacak yalan bilgilerle “itibarsız” hale getirmektir.
Havana hükümeti aleyhinde faaliyet göstermek üzere, USAID (ABD Uluslararası Gelişim Ajansı) tarafından Küba haberleşme ağlarında Twitter’a benzer bir platformun gizli bir şekilde oluşturulduğu bu senenin başında Associated Press tarafından ortaya çıkarılmıştır. Gizli paravan şirketler aracılığıyla oluşturulan ağ, yabancı bir banka üzerinden finanse edilmiş ve iki yıldan daha fazla faaliyet gösteren bu platforma on binlerce kullanıcı kaydolmuştur.
Akademik çalışmalar ve diğer harcamalar için IBM şirketine Darpa tarafından 8.9 milyon $ kanalize edilmiş, başka bir 9.6 milyon $ değerindeki para ise Georgia Tech ve Indiana University gibi akademik çevrelere gitmiştir.
Dünyanın en büyük sosyal ağı Facebook, 2012 yılında yaklaşık 700.000 kullanıcı üzerinde gizlice gerçekleştirdiği psikolojik testlerden dolayı özür dilemiş ve kullanıcılar ile uzmanlar tarafından kamuoyuna karşı şeffaf olmamakla suçlanmıştır.
Ulusal Bilimler Akademisi Raporları (Proceedings of the National Academy of Sciences) dergisinin Mart sayısında yer alan bir makalede sonuçları yayınlanan deneyde, kullanıcıların mesaj akışındaki duygusal ifadelerin “küçük bir yüzdesi” kullanıcıların bilgisi olmaksızın gizlendi ve bu işlem sonrasında gerçekleştirdikleri gönderilerdeki statülerde ve hoşlandıkları (“likes”) şeylerde nasıl bir değişim olduğu incelendi.
Diğer yandan Darpa tarafından kısa zaman önce yayınlanan raporlara göre, Facebook’un dâhil olduğu, ordu tarafından fonlanmış en az bir tane daha sosyal medya araştırma projesi bulunmaktadır.
Araştırma, Facebook’ta mühendislik müdürlüğü görevinde bulunan Xuanhuai Wang ve Yahoo laboratuvarlarının önde gelen bilim adamlarından Yi Chang ile Michihan ve Güney Kaliforniya Üniversiteleri üyelerince yürütülmüştür.
Kullanıcıların Twitter üzerindeki bilgileri nasıl algıladığı ve bunları ne şekilde kullandığına ilişkin projede, Lady Gaga (Twitter’ın “en popüler seçkin kullanıcısı” olarak tanımlanmış) ve Justin Bieber (“genç kesim arasında son derece popüler kişi” olarak tanımlanmış) tarafından yayılan tweet, retweet ve diğer etkileşimler analiz edilmiştir.
Güney Kaliforniya Üniversitesi tarafından “Twitter’daki Sosyal Etkileşimler” üzerine yürütülen bir çalışmada, kendilerini Orta Doğu’da ikamet ediyor olarak tanımlayan 2400 Twitter kullanıcısının attığı tweetler toplanmış ve bu kişilerin diğer kullanıcılar ile ne sıklıkla etkileşime girdiği ve bu etkileşimlerin ne şekilde yayıldığı analiz edilmiştir.
Yapılan diğer bazı çalışmalarda, sosyal etkileşimlerin frekans, ton ve tipi analiz edilerek sosyal ağlarda yer alan insanların birbirlerini ne kadar tanıdıkları otomatik olarak değerlendirilmiştir. Bu tür çalışmaların, Snowden tarafından ortaya çıkarılmış olan Amerikan yurttaşlarının telefon üstverisinin toplanması olayını da kapsamak üzere, geniş çaplı izleme (gözetleme) üstverisinin otomatik analizinde uygulamaları olabilir.
IBM üzerinden aktarılan askeri fonlarla gerçekleştirilen ve “Online Sosyal Medyada Tartışmalı Konulara Yönelik Kullanıcı Tutumlarının Analizi” olarak tanımlanmış bir çalışmada, Twitter kullanıcılarının aldatma konusuyla alakalı görüşleri analiz edilmiştir. Araştırmanın uygulanabilirliği konusunda çalışma yürütücülerinin ifadesi şu şekildedir:
“Örneğin, hükümet tarafından Twitter üzerinden yürütülen ve aşılamayı destekleyen bir kampanya, sahip oldukları görüşler temelinde kesin eylem (örneğin kampanya mesajlarının yayılması) gerçekleştirebilecek takipçilerle etkileşime girecektir. Başka bir örnek vermek gerekirse; sosyal medyada hükümet karşıtı mesajlar yayılmaya başladığında, hükümet bunu dengelemek için karşı mesajlar yaymak isteyecek ve bu nedenle sahip oldukları görüşlere göre hangi kullanıcıların bu karşı mesajları yayma eğiliminde olduğunu belirlemek isteyecektir. ”
Güney Kaliforniya Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen benzer bir çalışma “İhtilaflı Konuların Tartışılmasında Sosyal Medyanın rolü” adını taşımaktadır. Çalışmada; vergi artışı, genetiği değiştirilmiş canlılar ve ölüm cezası hakkında 2012’de Kaliforniya’da gerçekleştirilmiş bir oylama hakkındaki görüş bildiren Twitter kullanıcılarının davranışları analiz edilmiştir.
Proje sahiplerinin raporda yer alan ifadesi: “Bulgularımız, Twitter’ın başlıca kullanım alanının, meselelerin tartışılmasından ziyade benzer görüşlere sahip insanlar arasında bilginin yayılması olduğunu desteklemektedir” şeklindedir.
Georgia Tech’te gerçekleştirilen ve “Sosyal Medya İletişimlerinde Algı Yönetimi İpuçları” adını taşıyan başka bir çalışma, 61 ücretli katılımcının yer aldığı ve “FaceFriend” isimli deneysel sosyal medya platformu kullanılarak laboratuvar kapsamında yürütülmüştür.
Geçmiş çalışmalarda haberleşmede e-posta gibi “yazılı algı yönetimi” üzerinde çalışılmışken kapsam sosyal medya ile genişletilmiş ve araştırmacılar şu sonuca varmıştır:
“Son dakika haberlerinin veya dünya olaylarının-örneğin Arap Baharı-sosyal medyada yoğun bir şekilde yer almış olması, onları algı yoluyla etkileme girişimlerine müsait hedefler haline getirmiştir.”
2011 Mısır Devrimi-Tahrir Meydanı
ABD Savunma Bakanlığı tarafından fonlanan bazı çalışmalarda, basit gözlemin ötesine geçilerek sosyal medya kullanıcıları ile doğrudan etkileşime girilmiş ve verdikleri yanıtlar analiz edilmiştir. Mesajların internet ağı üzerinden yayılımını inceleyen ve “Bunu Kim Retweet Yapacak? Bilginin yayılması amacıyla Twitter’daki yabancıların otomatik olarak tanımlanması ve etkileşime girilmesi” adını taşıyan çalışmada tam olarak bu gerçekleştirilmiştir.
Bu noktada araştırmacıların ifadesi şu şekilde:
“Sosyal medyada herkes, potansiyel anlamda etkileyen konumunda bulunduğu ve bilgiyi yayma kapasitesine sahip olduğu için çalışmadaki amacımız, sosyal medyada gerektiğinde bilginin yayılması için doğru zamanda doğru kişileri belirlemek ve bu kişilerle irtibat kurmaktır.”
Kamu güvenliği ve kuş gribi konularında Twitter üzerinden aktif olarak irtibat kurulan 3761 kullanıcıdan elde edilmiş bilgilerle gerçekleşen çalışma için araştırmacıların ifadesi şu şekilde:
“Daha önce yapılmış ve genellikle yalnızca sosyal ağ özelliklerini hedef alan çalışmalardan farklı olarak bizim çalışmamız, kişinin retweet yapmasını etkileyen kişilik özelliklerini de değerlendirme kapsamına almaktadır.”
Darpa, çalışmaya sağladığı maddi yardımı ABD’nin savunma menfaatleri gereğince gerçekleştirildiğini söyleyerek savunmaktadır. Darpa sözcüsünün ifadesiyle:
“Sosyal medya, insanların bilgi edinme tarzlarını, fikir paylaşımlarını ve çıkar gruplarına dâhil olma yöntemlerini değiştirmektedir ki bu gruplardan bazılarının amacı ABD’ye zarar vermektir. Darpa, sosyal medya platformları üzerinde tartışılmaya müsait kamusal meselelerin analizi aracılığıyla, bu dinamiklerden bazılarının anlaşılmasına yönelik akademik çalışmaları desteklemektedir.”
Kaynakların ifade ettiğine göre araştırmalarda kullanılan veriler Darpa tarafından değil, sosyal ağlardaki kamusal akıştan derlenerek araştırmayla bağlantılı enstitülerde depolanmaktadır.
Guardian tarafından araştırmaya katılan bazı şahıslarla irtibat kurulmuş ve onlara ABD ordusunun bu tür araştırmaları maddi olarak neden destekliyor olabileceği ve sosyal medyadaki gönderilerin kayıt altına alınarak analiz edilmesi noktasında insanların onayı hakkındaki görüşleri sorulmuştur.
Soruya cevap verenler arasında bulunan ve “Occupy Wall St (Wall Street İşgali) Dijital Evrimi” araştırmasında yer alan Emilio Ferrara’ya göre:
“İnsanlar üzerinde gerçekleştirilen deneyler konusundaki federal düzenlemelere göre, internet üzerindeki kullanıcıların ortamını etkilemeyen çalışmalar için ve serbestçe online verinin toplanabileceği bir yerde-örneğin genel Twitter akışından-kişilerden durum hakkında bilgilendirilerek izin alınması gerekmemektedir. Twitter üzerindeki çalışmamız bu çerçevede gerçekleştirilmiştir ve dahası Twitter’a yönelik tüm çalışmalarımız bütüne yönelik olup kesinlikle kişisel düzeyde değildir.”
Çalışmalara katılan Dr Filippo Menczer ise şöyle diyor:
“Laboratuvarımızda yapılan çalışmada bilginin sosyal medyada yayılımı tüm yönleriyle ele alınıyor. Sosyal iletişimin temel mekanizmalarını anlamak için yaptığımız çalışmanın geniş uygulama alanı olacaktır. Örneğin fikirler ve internet geyikleri (memes) dikkatimizi nasıl çekmektedir veya bazen bunlar nasıl bir virüs gibi yayılmaktadır vb.”
Ben Quinn - James Ball / 08.07.2014
Tamer Güner, 28.08.2015, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Çeviri,
Çevirenin Notu:
Eksoskeleton* için bakınız: https://tr.wikipedia.org/wiki/Mekanik_dış_iskelet
Makalenin orijinali:
http://www.theguardian.com/world/2014/jul/08/darpa-social-networks-research-twitter-influence-studies