Sonsuz Ark/ Evrensel Çerçeveye Yolculuk
Death by Algorithm: Israel’s AI War in Gaza
Yapay zekanın başlattığı acımasız öldürme, bilgisayar-dijital evrenin çeşitli üyeleri için tırnak ısırtan bir endişe konusu olmuştur. Savaşta bu tür makinelere ve bunların insan iradesi ve eylemliliğine ilişkin yerinden etme potansiyeline karşı dikkatli olmak gerekir. Her şeye rağmen, savaşta yapay zeka güdümlü, otomatik sistemlerin ortaya çıkışı, insan operatörler tarafından konvansiyonel olarak ve son derece ölümcül bir şekilde konuşlandırılan soğukkanlı bir gerçeklik haline gelmiştir.
Fotoğraf: Giannis Skarlatos
Buradaki alaycı yanılsama, otonom sistemlerin algoritmik olarak o kadar uyumlu ve eğitimli hale geleceği fikridir ki, insan eylemini işlevsel anlamda gereksiz kılacaktır. Hedeflemenin eğitimli, bilgili ve cerrahi olması koşuluyla, modern savaşta bir hassasiyet ütopyası doğacaktır. Sivil ölümleri azalacak; buna karşılık savaşçıların ve istenmeyen kişilerin ölümleri dramatik bir etkiyle artacaktır.
Bu düşünceyi çürüten örnek olay ise İsrail'in Gazze'de yürüttüğü ezme harekâtıdır. +972 dergisinde yayınlanan bir rapor İsrail Savunma Kuvvetleri'nin hedefleri belirlemek ve onları uygun şekilde sevk etmek için yapay zekadan hoşgörüyle yararlandığını belirtiyor. Ancak bu süreç doğru ya da adli açıdan eğitilmiş olmaktan çok uzak. Just Security'den Brianna Rosen'in isabetle belirttiği gibi, "İsrail'in yapay zeka kullanımı, sivillere verilen zararı sınırlamaktan ziyade, maksimum zararı vermek için muhtemelen tam olarak incelenmemiş hedef kümelerini belirleme, bulma ve genişletme yeteneğini güçlendiriyor."
Soruşturma, bomba gibi bir başlık taşıyan İnsan-Makine Ekibi'ni hatırlatarak başlıyor: "Dünyamızda Devrim Yaratacak İnsan ve Yapay Zeka Nasıl Yaratılır?" başlıklı, İsrail istihbarat birimi 8200'ün şu anki komutanı "Tuğgeneral Y.S." tarafından kaleme alınan, 2021 tarihli İngilizce yayını hatırlatarak başlıyor.
Yazar, çatışma durumlarında hızla binlerce potansiyel "hedef" üretebilen bir sistemden bahsediyor. Böyle bir makinenin uğursuz ve ahlaki açıdan kurak hedefi, "hem yeni hedeflerin bulunmasında hem de hedeflerin onaylanmasına yönelik karar verme sürecinde yaşanan insani darboğazı" çözecektir. Bunu yapmak, yalnızca hedefin uygulanabilirliğini incelemek, kontrol etmek ve doğrulamak için insan ihtiyacını ortadan kaldırmakla kalmaz, aynı zamanda sonlandırılmaları için insan onayı arama ihtiyacını da ortadan kaldırır.
Local Call ve +972'nin ortak soruşturması, İsrail güçleri tarafından Lavender olarak bilinen böyle bir sistemin geliştirilmesinin ileri aşamasını tanımlamaktadır. Öldürme amacı açısından bu yapay zeka yaratımı, militanlar tarafından kullanılan sözde ilgili askeri binaları ve yapıları tanımlayan "Habsora" ("İncil") gibi ölümcül öncüllerinden daha ileri gidiyor. Bu tanımlama biçimi bile ölüm oranını ılımlı tutmak için çok az şey yaptı ve eski bir istihbarat subayının "toplu suikast fabrikası" olarak tanımladığı şeyi üretti.
Hepsi de Gazze'deki mevcut savaş sırasında görev yapmış olan altı İsrailli istihbarat görevlisi, Lavender'in "özellikle savaşın ilk aşamalarında Filistinlilerin eşi benzeri görülmemiş bir şekilde bombalanmasında nasıl merkezi bir rol oynadığını" ortaya koyuyor. Yapay zeka makinesini kullanmanın etkisi, sistemin hedefleme sonuçlarına kurgusal bir insan güvenilirliği verirken insan unsurunu etkili bir şekilde ikame etti.
Savaşın ilk haftalarında, IDF Lavender'e kapsamlı, hatta münhasıran güvenmiş ve 37,000 kadar Filistinliyi olası hava saldırıları için potansiyel Hamas ve Filistin İslami Cihad militanı olarak tanımlamıştır. Bu güven, IDF tarafından üst düzey askeri yetkililer için kullanılan önceki "insan hedef" doktrininden bir değişime işaret ediyordu. Bu tür durumlarda, uluslararası hukuktaki orantılılık ilkelerine aykırı olmamak için, bireyin özel konutunda öldürülmesi sadece istisnai olarak ve sadece tespit edilen en üst düzey kişiler için söz konusu olacaktı. Hamas'ın 7 Ekim saldırılarına cevaben "Demir Kılıç Operasyonu"nun başlatılması, Hamas'ın askeri kanadındaki tüm görevlilerin rütbelerine bakılmaksızın insan hedef olarak belirleneceği bir politikanın benimsenmesine yol açtı.
Subaylara ölüm listelerini tereddütsüz ya da incelemeden kabul etmeleri için geniş bir serbestlik tanınmış, bombalama izni verilmeden önce her hedefe 20 saniye kadar kısa bir süre tanınmıştır. Ayrıca, "vakaların yaklaşık yüzde 10'unda hedefleme hatalarının ortaya çıktığı ve zaman zaman militan gruplarla sadece gevşek bir bağlantısı olan ya da hiç bağlantısı olmayan kişilerin işaretlendiği bilinmesine rağmen" izin verildi.
Lavender sistemi, hedef alınan kişileri daha sonra dümdüz edilecek olan aile konutlarına kadar takip eden bir başka otomatik platform olan "Where's Daddy?" ile de desteklendi. Sonuç, çatışmanın ilk aşamalarında İsrail hava saldırıları tarafından öldürülen "çoğu kadın ve çocuk ya da çatışmaya dahil olmayan binlerce Filistinli" ile toplu katliam oldu.
Görüşülen istihbarat görevlilerinden birinin acımasız bir samimiyetle ifade ettiği gibi, Hamas militanlarının askeri bir tesiste ya da askeri bir faaliyet içindeyken öldürülmesi çok az ilgi çeken bir konuydu. "Aksine, IDF ilk seçenek olarak hiç tereddüt etmeden onları evlerinde bombaladı. Bir ailenin evini bombalamak çok daha kolay. Sistem bu tür durumlarda onları aramak üzere kurulmuştur."
Sistemin kullanımı korkunç ve nihayetinde ölümcül hesaplara başvurmayı gerektiriyordu. Görüşülen kaynaklardan ikisi IDF'nin "savaşın ilk haftalarında Lavender'in işaretlediği her alt düzey Hamas yetkilisi için 15 ya da 20 sivilin öldürülebileceğine karar verdiğini" iddia etti. Belirli kıdemdeki Hamas yetkilileri hedef alınmışsa, 100'e kadar sivilin öldürülmesine de izin verilmiştir.
Times of Israel'de yer alan habere göre IDF, bu tür ifşaatlar karşısındaki varsayılan pozisyonu haline gelen bir şekilde, Filistinlileri öldürme işinde uygun geleneklere uyulduğunu belirtmeye devam ediyor. "Teröristleri tespit eden ya da bir kişinin terörist olup olmadığını tahmin etmeye çalışan bir yapay zeka sistemi kullanmıyor". İddiaya göre süreç çok daha ayırt edicidir ve "amacı terör örgütlerinin askeri operatörleri hakkında... istihbarat kaynaklarını çapraz referanslamak olan bir veri tabanının" kullanımını içermektedir.
BM Genel Sekreteri António Guterres, İsrail'in bombardıman saldırısında "özellikle yoğun nüfuslu yerleşim bölgelerinde hedeflerin belirlenmesinde bir araç olarak yapay zekanın kullanıldığı ve bunun da yüksek düzeyde sivil kayıplara yol açtığı" yönündeki haberlerden ne kadar "derin rahatsızlık" duyduğunu ifade etti.
Bu meseleleri, IDF askeri personelinin muazzam sivil kayıpların doğal bir mesele olduğunu bilinçli bir şekilde kabul ettiği, isteyerek ve pervasızca yanlış tanımlama vakaları olarak görmek çok daha iyi olabilir. Bu bağlamda, artık orantılı ve hassas bir şekilde yürütülen gelişmiş, bilimsel bir savaş biçiminden değil, teknolojik olarak gelişmiş bir toplu katliam biçiminden bahsediyoruz.
Binoy Kampmark, 11 Nisan 2024, Counter Punch
(Binoy Kampmark, Selwyn College, Cambridge'de Commonwealth bursiyeri olarak görev yapmıştır. Melbourne RMIT Üniversitesi'nde ders vermektedir.)
Eyüp Kaan, 22.04.2024, Sonsuz Ark, Çevirmen Yazar, Sonsuz Ark Çevirileri
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark manifestosuna aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.
- Sonsuz Ark Yayınlarının Kullanımına İlişkin Önemli Duyuru için lütfen tıklayınız.