"İslam’da insan eşref-i mahlûk olmasına rağmen Hz. Peygamberden kısa süre sonra diğer kültürler ve medeniyetlerden etkilenerek putlaştırılmış ve İslam dünyasını da etkilemiştir. Böylece hem Şiî ve Sünnî mezhepler, İslâmî hükümetler ve güç peşinde olan hükümdarlar insanların putlaştırılması anlayışını kullanarak bundan yararlanmış ve bu gayrî İslâmî fikir ve İslâmî Tasavvufu da etkisi altına almıştır."
Hamidreza Mohammesnejad
Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili (1252-1334) Türbesi , Erdebil
Özet:
Safevîlerin, Tarikat Tekkesinden dünyevî güce nasıl ulaştığını anlamak için birkaç konuya açıklık getirmek gerekmektedir. Safevîlerin Atası Şeyh Safi ve Onun döneminin (İlhanlılar’ın) siyasi-içtimâî konumunu bilmek bize bu konuda yardım edecektir.
Bunun yanı sıra İran’da dinin diğer bir ifadeyle mezhebi konumun ve tarihsel şartlara bağlı olarak İran’ın duraklama dönemlerinde mezhepsel dönüşümlerinin önemi büyüktür. İlhanlılar zamanında sufîlik hareketleri çok yaygınlaşmış ve hem toplumun hem de yöneticilerin dikkatini çekmiştir.
Sufîlik insanın kendini tanıması ve aynı zamanda tıpkı din ve felsefe gibi varlık hakkında bir bakış açısını yansıtmaktadır. İslâm’da sufîlik, İslâm’ı etkilemiş olan diğer sufî fikirlerden etkilenerek, kendini Allah’a bağlamak için dünyayı terk etme ve kendini geliştirmekle birlikte; halk ve toplumun durumuna önem vermek ve tarihî olaylarda önder olmak üzere olumlu ve olumsuz iki zıt durumu ihtiva etmektedir. Safevîler tüm bu etkenleri kavrayarak halk ve toplumun üzerinde etkili olmuşlardır.
Safevîler, “Tekke”den dünya saltanatına erişen ilk sufilerdiler. İmamiye Şiîliğini kullanarak halkla ortak bir duygu zemini oluşturmuşlardır. Bu nedenle Safevîler’i anlamak için onların siyasi bakımdan güçlenmelerini sağlayan İmamiye Şiîliğini tanımak gerekmektedir.
Tarihsel olarak İran’a hakim olmak isteyen erkin ilk olarak dine olan bakış açısını belirtmesi gereklidir. Safevîler’den önce İran’daki yöneticiler din ile devleti birleştirmişlerse de, Şiîliği kendi yönetimleriyle birleştiren ilk devlet Safevî Sufileri olmuştur.
Hamidreza Mohammesnejad, 10.12.2015, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, Tasavvuf ve Siyaset
Hamidreza Mohammesnejad Yazıları
Metnin Orijinali:
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, TAD, C. 34/ S. 57, 2015, s.99-120, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1986/20787.pdf
Sonsuz Ark'ın Notu: Çalışmasının yayınlanması için Hamidreza Mohammesnejad Beyefendi'nin onayı alınmıştır. Seçkin Deniz, 19.12.2015