"H. Kraft'ın Yapı Kredi Yayınları arasında çıkan kitabında hakkında çok şey bilinmeyen R. Musil'in , T.Mann, S.zweig, F.Kafka, H.Hesse, G.Flaubert, Dostoyevski gibi yazarlarla ilişkisi konu ediliyor."
Çağdaş Alman Edebiyatı alanında çalışan ve 'Hebbel' , 'Droste-Hüssolf' , 'Schiller' ve 'Kafka' hakkında yapmış olduğu biyografik incelemelerle dünya çapında tanınan Herbert Kraft, 1938'de Düsseldorf Niederrhein'de dünyaya gelmiş. 1972'den bu yana Münster Üniversitesi'nde görev yapıyor. Biyografik çalışmalarında oldukça farklı yöntemler uygulayan Kraft, aynı zamanda Sheffield Üniversitesi'nden de fahri doktora ünvanı almış bir akademisyen.
Hakkında yazılanlara bakıldığında yukarıda saymış olduğum biyografik çalışmalarının tamamında hemen hemen aynı tarzı seçen ve kitaplarında yazı'dan çok konuşma dilini kullanan H.Kraft, Robert Musil'i incelerken de bundan vazgeçmemiş ve bu büyük yazarın mektupları, alıntıları, notları, günlükleri ve fragmanlarından yola çıkarak sanki R. Musil'in ve yapıtının izin verdiği ölçüde, sınırları yetkin bir akademisyenin üslubuyla belirlenmiş, sadece inceleme yoluyla anlamayı ve anlatmayı amaç edinen dedikodusuz, gerilimsiz bir çalışma koymuş ortaya.
Özetle; H.Kraft, R. Musil incelemesinde R.Musil'i yazmak ya da R. Musil'in biyografisini çıkarmak gibi bir çabaya girişmekten çok, anladığı R.Musil'i anlatmayı ve R. Musil hakkında konuşmayı seçmiş.
Robert Musil
FARKLI BİR BİYOGRAFİ DENEMESİ
En başından söylemek gerekiyor; H.Kraft'ın, tamamen kendine özgü bir yöntemle ortaya çıkardığı bu incelemeyi ortalama bir biyografi olarak okumak pek kolay değil. Bundan dolayı da, kitap hakkında yazan bazı eleştirmen ve yazarların, biyografi yazınına dair bir takım zafiyetlerden söz edişlerinin tam aksine, Musil- Nitelikli Bir Adam'ı, tıpkı Musil-Ulrich'in Niteliksiz Adam olarak parçalı ve uzun zamana yayılan anlatısına benzer biçimde, hem R. Musil'in uzun zamana yayılan yazınsal çabasına hem de Niteliksiz Adam'ın bir ömrün dökümü olarak yazılmışlığına oldukça denk düşen bir çalışma olarak değerlendirmek gerekiyor.
Zira, H.Kraft'ın, ilkini 1977'de Sheffield Üniversitesi'nde sonuncusunu da 2012'de Münster Üniversitesi'nde yapmış olduğu, otuz beş yıla yayılan R. Musil ve yapıtı konulu yedi konuşmasından oluşan bu kitap okundukça görülüyor ki, sanki H.Kraft'ın kendisi de, böyle bir biyografi oluşturmaya çalışmanın beyhudeliğini bilirmişçesine başlamış R. Musil'i anlatmaya. Bunu yaparken de, düz bir biyografik anlatıma yönelmekten öte, başta kendisi olmak üzere, okuru R. Musil'i, gerçekliği ve yapıtıyla baş başa bırakmayı amaç edinen ve daha çok R. Musil'in içinden çıkan sesi anlamaya ayarlı bir iç ses'in arayışına çıkmış.
R.Musil'e yönelen hemen her çalışmada olduğu gibi, H.Kraft' ta çalışmasının odağına Niteliksiz Adam'ın 'Ulrich' ini yerleştirerek bir bakıma 'Ulrich- Musil' özdeşimine yönelmiş ve bir anlamda G.Aytaç'ın da vurgulamış olduğu gibi, R.Musil'in kendi kendisi için yine kendisinin oluşturduğu 'Musil Renk Dairesi/Musilsche Farbkreisel' ekseninde bir Nitelikli Adam yorumuna ulaşmaya çalışmış. Bütün niteliksizliği ve aslında herkesin kendince farkında olduğu halde, bir biçimde kayıtsız kalabildiği bir çevrede ve genel olarak şahsiyetsizleşmiş bir gerçeklik içerisinde kabul edip yaşayabildiği bir zamanda, sanki de bir 'şahsiyet' ve bir 'nitelik' olarak 'niteliksizliğe' yapılan bu vurgu elbette büyük önem taşıyor.
İşte H.Kraft'ta, altını kalınca çizdiği bu vurguyu şöyle izah ediyor; 'R.Musil...betimlediklerini ya yaşamış, ya duymuş ya da okumuştu...'
MUSİL'E GÖRE ZWEİG, KAFKA VE HESSE
H. Kraft'ın kitabında altı çizilmesi ve takdir edilmesi gereken bir husus; R.Musil'in yaşamından yola çıkarak, herhangi bir an'a yönelik bir fotoğraf çekmekten çok, daha geniş bir zamana ilişkin bir resim oluşturmaya çalışması olsa gerek. Sözgelimi; H.Kraft'ın çokça önemsediği bu resmedilesi yaşamsal gerçeğin geri planında duran hali, R.Musil'in fotoğrafla ve fotoğraf çektir(e)memekle kurmuş olduğu ilişkiye bağlayarak açıklaması hayli ilginç bir ayrıntıyı ele verecek nitelikte.
H.Kraft'a göre, R.Musil'in, fotoğraf çektirmekten hiç hazzetmeyen hatta kendisinden fotoğraf isteyen yayınevleriyle ilişkisini kesecek kadar ileriye giden bu tavrının arkasındaki gerçektir asıl düşünülmesi gereken. Zira H.Kraft'a göre, R.Musil aynı zamanda, içindeki büyük gücü ve sınırsız özgüveni yansıtacak bir yüze sahip olmadığını düşünecek kadar da ötede duran bir adamdır.
H.Kraft'ın, Ali Nalbant çevirisiyle Yapı Kredi Yayınları arasında çıkan kitabında doğrudan R.Musil'e dair olmasa da, R.Musil'in diğer yazılar hakkındaki görüşlerine yer verdiği bölüm ise, özel hayatı ve yazınsal serüveni hakkında çok fazla şey bilinmeyen R.Musil' in, T.Mann, S.Zweig, F.Kafka, H.Hesse, E.Canetti, G.Flaubert, Dostoyevski gibi büyük yazarlarla ilişkisi ve onlar hakkındaki düşüncelerini okumak anlamında en ilgi çekecek bölüm niteliğinde.
Bu bölüm başka bir anlamda da H.Kraft'ın incelemesine az çok bir biyografik nitelik katmış diyebiliriz.
Sözgelimi, bu bölümde, 'Büyülü Dağ'ın büyük yazarı Thomas Mann'ın Musil'e yazdığı bir mektupta; 'Ölümsüzlüğünden sizinki kadar emin olduğum bir başka yaşayan Alman yazarı yok..' dediğini ve R.Musil'in bunun tam tersine T.Mann'i yerden yere vurduğunu, kendisi dışında kimseyi gerçek bir yazar olarak kabul etmediği halde sadece 'Kafka'yı gerçek bir yazar olarak gördüğünü okuyabiliyoruz.
Bu okuma sonucunda gördüğümüz R.Musil ise; bütün dehası ve derinliği içinde, epeyce bencil, kendisini kamusal bir olay hatta belki büyük bir deha sanan, sürekli yoksunluklar içinde yaşamış, çokça para düşkünü, bir mesleği gerektiği gibi yürütemeyen, neşesiz, gri ve soğuk bir adamdır.
Ama en çok da; Niteliksiz Adam' ı yayınladığında; sanki 'Bakın bana, görün beni...' dercesine; kendi kendini, sahip olduğu ve olduğunu varsaydığı bütün ünvanlarıyla 'Müh. Dr. Fil. Asil von Robert Musil' diye sunan bir adamdır.
Şahin Torun, 13.08.2016, Sonsuz Ark, Konuk Yazar, Eleştiri, Kitap Notları, Kitapların Ruhu
Şahin Torun Yazıları
Takip et: @torunsahin
Sonsuz Ark'ın Notu: Şahin Torun Beyefendi'nin çalışmalarının yayınlanması için onayı alınmıştır. Seçkin Deniz, 18.06.2016
İlk yayınlandığı yer:
http://haber.star.com.tr/kitap/bu-adama-bakinrobert-musil/haber-688813