Sonsuz Ark'ın Notu:
Aşağıdaki metin, yeterli bir analiz olmaktan çok uzak olmakla birlikte, Hindistan-Pakistan-Afganistan ve İran gibi benzer dört ülke üzerinden yürüyen Rusya, Çin ve ABD stratejik savaşlarının bu dört ülkede ne tür çatışmalar üretebileceğini net bir şekilde tanılamakta yardımcı olacak olan bir metindir. ABD-Rusya ve Çin'in çatışma alanı olan bu dört ülkeden ikisi, Afganistan ve Pakistan, Bush ailesi tarafından ortaçağa döndürülmüş ve dondurulmuş iki ülke olarak en alt katta vatandaşları, değerleri, ekonomik ve stratejik özellikleri ile sömürülmek üzere can çekiştirilmekte, istikrarsızlık bu iki ülkede BMGK ülkeleri tarafından kasıtlı olarak sürdürülmektedir.
Seçkin Deniz, 09.06.2017
China-India-US cooperation in Afghanistan could have huge potential
Hindistan'ın, Çin'deki Belt and Road (Kuşak ve Yol) Forumu'nu boykot etme kararı, iki Asya devi arasındaki stratejik ilişki üzerindeki tartışmaların yeniden canlanmasına neden oldu. Bu tartışmalar 23 Şubat 2017 tarihinde Pekin’de gerçekleşen Hindistan-Çin Stratejik Diyalog toplantısının arkasına denk gelmekteydi.
Hindistan'daki pek çok kişi Çin ile ilişkileri, Çin ve Pakistan arasındaki yakın ittifak üzerinden değerlendirmektedir. Çin’in, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoruna (CPEC) yönelik 46 milyar dolarlık yatırım yapma vaadi, bu ilişkinin gün geçtikçe daha da güçlenmesine neden olmaktadır.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, 15 Mayıs 2017, Pekin, Belt and Road Forumu -Reuters/Jason Lee
CPEC, Çin'in Kara Üstü İpek Yolu Ekonomik Kuşağını, Deniz İpek Yolu’na bağlar, ikisi beraber Belt and Road Initiative'ini (Kuşak ve Yol Girişimi) oluşturur. Diğer yandan bu hayati proje, Hindistan’ın Pakistan tarafından illegal şekilde işgal edildiğini iddia ettiği Jammu ve Keşmir gibi bölgeleri ilgilendirdiği için Hindistan tarafından egemenliğinin ihlali olarak algılanmaktadır.
CPEC ve Çin'in Pakistan ittifakı çevresinde yaptığı retorik, Çin ve Pakistan'ın aynı olmasa da birbirine yakın stratejik görüşlere sahip oldukları izlenimini vermektedir; bu stratejik bakış açısı Hindistan’ı Çin’in girişimlerine karşı çıkmaya zorlamaktadır.
Pakistan ordusu, Hindistan'a karşı güçlenebilmek için (Çin ile arasındaki) ilişkinin hayati önem arz ettiğini düşünmektedir. Pakistan, Hindistan’ın Çin-Pakistan Ekonomik Koridoruna ve Kuşak ve Yol Girişimi’ne karşı çıkmasını kendi menfaatine görmektedir. Çünkü bu durum, Çin ve Hindistan arasındaki ilişkilerin gelişmesine engel olmakta ve Hindistan’ın Kuşak ve Yol Girişimi’nden faydalanmasının önüne geçmektedir.
Çinli yetkililer, Hindistan’ı bu girişimlere katılmaya ikna etmeye kararlı olduklarını söylemektedir. Çin, Kuşak ve Yol Girişimi’nin her zaman için, bir çatışma noktası değil işbirliği için bir platform olması gerektiğini ifade etmektedir. Hindistan ise tüm bunların kabul edilemez bir oldu bittiye getirilmeden önce Çin ve Hindistan arasında bir görüş alışverişinin yapılmış olması gerektiğini belirtmektedir.
Hindistan Kuşak ve Yol Girişimi’ne katılmak yerine bu girişime rakip olabilecek kendi bağlantı projelerini yürütmektedir. Bu projelerden en bilineni Çabahar projesidir. Çahabar, Umman Denizi’nde bulunan bir İran limanıdır ve Hindistan, İran, Afganistan ve Japonya bu liman üzerinden Afganistan ve Orta Asya ile bağlantı kurulması üzerinde ortak bir anlaşma içindedir.
İran’ın Sistan ve Belucistan Eyaleti’nde bulunan Çabahar, Pakistan Belucistandaki Gwadar limanına alternatif bir rota sağlayacak ve Kuzey bağlantıları Afganistan yerine istikrarlı bir İran vasıtasıyla yapıldığından devletler bu durumun avantajından faydalanacaktır. Başbakan Modi’nin, Haziran ayında St. Petersburg Ekonomik Forumu'nda, Çabahar’ın Rusya üzerinden kuzeye bağlanmasını tartışmaya açmayı planladığı bildirilmektedir.
Bununla birlikte, Hindistan'ın Çabahar’ın Çin-Pakistan Ekonomik Koridoruna ve Kuşak ve Yol Girişimi’ne rakip olduğu görüşü, İran ve Afganistan tarafından paylaşılmamaktadır. Her iki projeye de imza atan Afganistan, bu iki ağın birleşmesi durumunda her ikisinden de faydalanacak gözükmektedir.
İran, Kuşak ve Yol Girişimi’nin Çabahar projesine bağlanması için Çin ile aktif bir lobi faaliyeti yürütmektedir. Başkan Ruhani, Pakistan Başbakanı Navaz Şerif'e, İran nükleer anlaşması nedeniyle bazı yaptırımların kaldırılmasının ardından, uzun süredir planlanan İran-Pakistan-Hindistan doğalgaz boru hattını kurarak ikisini birbirine bağlama zamanının geldiğini ifade etmiştir.
Dışişleri Bakanı S. Jaishankar, Çin-Hindistan Stratejik Diyalog toplantısı sonrasında yaptığı kamuoyu açıklamalarında, Hindistan ve Çin'in bölgesel ve güvenlik işbirliğine dolaylı olarak yaklaşabileceğini ima etti; Jaishankar’a göre Çin ve Hindistan birbirlerinin mega projelerini doğrudan satın almak yerine Afganistan üzerinden bir işbirliğine gidebilirlerdi:
“Afganistan meselesinde, Çinlilerin yaklaşımı bizimki ile birlikte görünüyor, farklılık yok. Pekin’de gerçekleşen toplantı sonrasında Hindistan ve Çin, Afganistan’daki kapasitenin inşa edilmesi noktasında nasıl bir işbirliğine gidileceği konusunda ortak bir görüş oluştu.”
Böyle bir önerinin potansiyel sonuçları da büyük olacaktır. Çin ve ABD, yaklaşık beş yıl önce Afganistan'da böyle bir işbirliğine başlamıştı. Projeler, diplomatların ve tarım işçilerinin ortak eğitimini kapsayan küçük projelerdi ancak ikili kanallara dış yardımın sınırlandırılması noktasında Çin pratiğinden olağanüstü bir ayrılmaya neden oldu.
Çin'in Afganistan'da Hindistan'la işbirliği teklifi, hem Afganistan'a hem de Pakistan'a güçlü bir örtülü mesaj göndermektedir.
Çin Pakistan’a Afganistan'da böyle bir işbirliği önerisinde bulunmamıştır. Hindistan'a yaptığı teklif, Hindistan'ın Afganistan'daki meşru rolünün açık ve kamusal bir şekilde tanınması anlamına gelmektedir ki Pakistan bu duruma karşı çıkarak bunu kendi ulusal güvenliği için bir tehdit olarak görmektedir.
Bu tür bir işbirliği, Çin, Hindistan ve Afganistan'ın menfaatlerine hizmet edecek ve iki dev Asya ekonomisinin Afganistan'ı barış ve işbirliği için bir platform yapmaya kararlı olduklarını gösterecektir. Delhi'de gerçekleşen ve Hindistan-Çin-ABD’den katılımcıların bulunduğu bir toplantıdaki bir katılımcı, Hindistan'ın Çin'i Kandahar'da inşa ettiği tarım üniversitesine yardım sağlamaya davet ettiğini belirtti.
ABD ve Çin, Afganistan'da küçük kapasite geliştirme programları konusunda işbirliği yapmaya başladıktan üç yıl sonra, Temmuz 2015’te Muree’de yapılan bir toplantıda Afgan hükümetini, Pakistan ve Taliban’dan yetkililerle bir araya getirmeyi başardılar.
Hindistan, Rusya ve İran anlaşılır bir şekilde onları kapsamayan böyle bir girişime şüpheyle yaklaşmıştı ve nitekim girişim başarısızlıkla sonuçlandı.
Rusya’nın Moskova’daki Afganistan’la alakalı bölgesel prosesleri, 6 Haziran’da Kabil’de gerçekleşecek bir toplantının önünü açabilir. Farklı şekillerde, bu süreçlerin tümü, Afganistan'ın barış ve istikrarı ve kıtasal Asya'da güvenli bir bağlantı için bölgesel işbirliğini sağlamayı amaçlamaktadır. Afganistan'daki Çin-Hindistan işbirliğine yönelik küçük adımlar bile bu süreci ilerletebilir ve ilave adımlar için güven oluşturabilir.
Barnett Rubin /26 Mayıs 2017
Tamer Güner, 09.06.2017, Sonsuz Ark, Stratejik Araştırma, Çeviri
Takip et: @Trrguni
Makalenin orijinali için:
http://indianexpress.com/article/opinion/china-india-us-cooperation-in-afghanistan-could-have-huge-potential/
Sonsuz Ark'tan
- Sonsuz Ark'ta yayınlanan yazılardan yazarları sorumludur.
- Sonsuz Ark linki verilerek kısmen alıntı yapılabilir.
- Sonsuz Ark yayınları Sonsuz Ark Manifestosu'na aykırı yayın yapan sitelerde yayınlanamaz.